İnsan Hakları Derneği Şırnak Şubesi, Türkiye İnsan Hakları Vakfı Cizre Referans Merkezi, Şırnak Tabip Odası ve Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası Şırnak Şubesi temsilcilerinden oluşan Açlık Grevlerini İzleme Heyetimiz 9 Mayıs 2019 tarihinde Şırnak T Tipi Kapalı İnfaz Kurumu’nu ziyaret ederek bir dizi görüşme gerçekleştirdi. Raporumuz aşağıdadır:
ŞIRNAK T TİPİ KAPALI İNFAZ KURUMUNDA DEVAM EDEN AÇLIK GREVLERİ VE HAK İHLALLERİNE İLİŞKİN TESPİT RAPORU
Türkiye Hapishanelerinde; mahpusların yaşam koşularının ağırlaştırılması, tecrit, işkence ve kötü muamele yasağına aykırı eylemlerin önlenmesi amacıyla mahpuslar tarafından sık sık açlık grevi eylemleri yapılmaktadır. Dünya Tabipler Birliği, Açlık Grevi eylemlerini; ‘’Bir kişinin kendi iradesiyle belirli gıdaları 72 saatten daha uzun süre almaması’’ olarak tanımlamakta ve bu tanım Dünya Sağlık Örgütü tarafından da kabul edilmektedir.
8 Kasım 2018 tarihinde Diyarbakır D-tipi Cezaevi’nde tutuklu bulunan milletvekili Leyla GÜVEN’in İmralı Hapishanesinde hükümlü olarak bulunan Abdullah Öcalan’a uygulanan tecrite son verilmesi talebiyle başlatılan ve 90 hapishanede 3 bin civarında mahpus tarafından sürdürülen açlık grevi eylemleri, eylemciler açısından fiziksek ve ruhsal yıkıcılığın ciddi boyutlara ulaştığı seviyeye gelmiştir. Bununla beraber 30 mahpus sürdürdükleri açlık grevini kendi ifadeleri ile “ölüm orucuna” dönüştürdüklerini, bir başka deyiş ile talepleri kabul edilmezse ölünceye kadar açlık grevini sürdüreceklerini açıklamışlardır. Açlık Grevi ve Ölüm Orucu eylemleri; evrensel insan hakları temelli talepler henüz karşılanmadığı için halen devam etmektedir.
Şırnak T Tipi Hapishanesinde tutuklu bulunan 22 mahpusun devam ettirdiği Açlık Grevi eylemi dolayısıyla İnsan Hakları Derneği Şırnak Şubesi, Türkiye İnsan Hakları Vakfı Cizre Referans Merkezi, Şırnak Tabip Odası, Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası Şırnak Şubesinden olmak üzere toplam beş temsilciden oluşan heyet Şırnak T Tipi hapishanesinde 09/05/2019 tarihinde bir dizi görüşme gerçekleştirmiştir. Bu raporda heyetin yaptığı görüşmeler, edindiği izlenimler, hapishaneden gönderilen bir mektup ve heyetin önerileri yer almaktadır.
SÜRESİZ DÖNÜŞÜMSÜZ AÇLIK GREVİ LİSTESİ
16/01/2019
- Hakan KUTLUK
- Agit BİLİK
- Osman BEYTUR
31/01/2019
1-Salih KUTLUK
2-Hakan PETEKKAYA
3-Önder POYRAZ
01/03/2019
- Abdulkerim SEVİNÇ
- İzzettin ORMANLI
- Mesut ÖLMEZ
- Halil KABAK
- Ebubekir NENG
- Musa KÜLTER
- BAHATTİN ALKIŞ
- Yılmaz UĞUR
- Mahsun GÜÇLÜ
- Mehmet Ali BAYAR
- Serhat ŞEVİŞOĞLU
15/03/2019
1-Zeynep METE
2-Rojdan TOKÇU
3-Fatma ÇETİNKAYA
02/05/2019 tarihli Şırnak Hapishanesinden İnsan Hakları Şırnak Şubesine Gönderilen Mektup;
02/05/2019 tarihli 13 mahpusun adına yazılan mektupta hapishanede yaşanan sorunlardan söz edilerek bu sorunların çözümü için duyarlılık çağrısı yapılmıştır.
Mektupta mahpusların değindiği sorunlar şu şekildedir;
1-Haftada 10 saat olması gereken sosyal aktivite haklarımız idarece kısıtlanmıştır. Diğer koğuşlardaki arkadaşlarımızla bir dakika bile görüşememekteyiz. Bu şekilde odalarımızda tecrit altındayız.
2-Ağır ve hasta arkadaşlarımızın tedavilerinde ihmaller söz konusudur.
3-İdare kantinden aldığımız el radyosu, çarşaf, ip, leğen, vb. eşyalarımıza idarece el konulmuştur.
4- Hobi, spor, atölye, el işi vb. aktivitelere ortak çıkamamakta ve bu haklarımız kısıtlanmaktadır.
5-Koridor ve maltada personelin üst araması onur kırıcı olmaktadır.
6-Cezası bir yılın altına düşen arkadaşlarımıza taraflı-tarafsız ayrımcılığı yapılarak, gözlem kurulu eşitlik ilkesine aykırı davranmaktadır.
7-Daha önce aktivitelerle ilgili olarak Adalet Bakanlığına yazmış olduğumuz ve lehimize sonuçlanan 04/02/2019 tarih ve 66708689-204.0800-E 324/18980 sayı numaralı bakanlık talimatı uygulanmamaktadır.”
09/05/2019 tarihli Şırnak Hapishane Savcısı ve Hapishane Müdürü ve Mahpuslar ile Yapılan Görüşme;
08/05/2019 tarihinde İHD Şırnak Şubesi, TİHV Cizre Referans Merkezi, Şırnak Tabip Odası, SES Şırnak Şubesi temsilcilerinden oluşan heyet Şırnak Hapishanesi Savcısından görüşme talep etmiş, Hapishane Savcısı 09/05/2019 tarihine randevu vermiştir.
09/05/2019 tarihinde hapishane savcısı ile yapılan görüşmede; açlık grevi eylemini sürdüren mahpusların, hapishanede maruz kaldıkları hak ihlalleri ile ilgili bilgilendirmede bulunulmuş, bilhassa açlık grevi eylemcilerine evrensel hukuk ilkeleri çerçevesinde hassasiyetle yaklaşılması gerektiği, aksi uygulamaların yaratacağı olumsuzluklar karşısında idarenin bir bütün olarak sorumlu olacağı ifade edilmiştir. Bu minvalde; açlık grevi eylemini sürdüren mahpusların tıbbi izlemini sağlamakla sorumlu personelin görevini en iyi şekilde sürdürmesi gerektiği, mahpusların tibbi izleminin hapishane hekimi tarafından sağlanıyor olduğu gerçeğinden hareketle; olası bilgi ve deneyim eksikliğinin yaratabileceği sorunların tamamıyla olasılık dışı bırakılması adına, gerekli bütün desteği sağlanması hususunda heyette yer alan tüm kurumların hazır olduğu vurgulanmıştır.
Bununla beraber, açlık grevi eylemlerinin, eylemcilerin kendi iradeleri ile sonlandırması durumunda; açlık grevi eylemcilerine yönelik uygulanması gerekilen tedavi protokolünün (TTB tarafından hazırlanan ‘’Açlık Grevi Yapmış Hastada Tedavi Bakım Protokolü’’) en küçük bir sapma gerçekleşmeksizin uygulanmasının hayati önem taşıdığına dikkat çekilmiştir. Grevin sonlandığı andan başlamak üzere büyük bir hassasiyetle tedavi protokolünün uygulanması gerektiği, söz konusu tedavi protokolünün uygulanması deneyimine sahip olmayan bir hekimin, gerekli ve doğru müdahaleyi yapma noktasında istem dışı yanlışlıklar sergileyebileceği ihtimaline dikkat çekilmiştir. Açlık grevlerinin sonlandırılması karşısında yeterli önlemlerin önceden alınması gerektiği, heyetin bu konuda her türlü bilgi ve deneyim paylaşımında bulunmaya hazır olduğu ifade edilmiştir.
Heyetin açlık grevi eylemcileri ile görüşme talebi savcı tarafından kendisinin yetki alanı dışında olduğu gerekçesiyle reddedilmiştir. Ancak hapishane müdüründen randevu alınıp görüşebileceği ifade edilmiştir.
Heyet, Hapishane Savcısı ile görüşmesini tamamladıktan sonra hapishane müdürü ile görüşmek için randevu talep etmiştir. Hapishane müdürünün görüşme talebini kabul etmesi üzerine, heyet Şırnak Hapishanesine doğru yola çıkmıştır.
Şırnak Hapishanesi Müdürü ile yapılan görüşmede; açlık grevleri, doktor ve psikolog sorunları ile yaşanan hak ihlalleri konuşulmuş, devam eden açlık grevi eylemcilerine yönelik mevcut yaklaşım ve mahpusların kendi iradeleri ile açlık grevini sonlandırmaları durumunda sağlanması gerekilen tıbbi tedavinin hassasiyetine dikkat çekilmiştir. Türk Tabipleri Birliği tarafından hazırlanmış “Açlık Grevi Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Konular” adlı bilgi notu ve ‘’Açlık Grevi Yapmış Hastada Tedavi Bakım Protokolü’’ hakkında bilgilendirmede bulunulmuştur. Halihazırda 22 mahpus ile devam eden açlık grevi eyleminin sonlanması durumunda, Şırnak T Tipi Hapishanesinin koşullarının tedavi hizmetini sağlayabilecek yeterli tıbbi donanıma ve kapasiteye sahip olmadığı, eksik veya yanlış tedavi sebebiyle oluşabilecek tahribatın hayati tehlike arz edeceği, en temel insani hak olarak sağlık hizmetinin mevcut durumun hassasiyeti de göz önüne alınarak sağlanması gerektiği ifade edilmiştir.
Hapishane Müdürü ile görüşme tamamlandıktan sonra heyetin içerisinde yer alan avukat mahpuslarla görüşmek üzere hapishaneye girmiştir.
Yapılan görüşmede Açlık grevine giren mahpuslarda; kilo kaybı, uyku sorunu, baş dönmesi, tansiyon düşüklüğü, mide bulantısı ve kramplar, bağırsak kanaması, gözlerde kararmalar gibi semptomların görülmeye başlandığı aktarılmıştır. Açlık grevine ilk başlayan mahpuslardan Agit Bilik, Ebubekir Neng, Salih Kultluk ve Hakan Petekkaya’ın sağlık durumun daha da kötüye gittiği aktarılmıştır.
Mahpuslar ile Yapılan Görüşmede mahpuslar, 1 Mayıs’ta yaptıkları etkinlikten dolayı gardiyanların provokasyonuna maruz kaldıklarını bu sebeple sekiz mahpus hakkında disiplin soruşturması başlatıldığını dile getirmiştir. Başlatılan disiplin soruşturmaları nedeniyle 1 Mayıstan beri açlık grevcileri kilo, tansiyon ve şeker ölçümlerini yapmamaktadır.
Mahpuslar koğuş değiştirmenin kabul edilmediğini, siyasi mahpusların başka hapishanelere sevkinin kabul edilmediğini ve hapishaneden hastaneye sevklerde sorun yaşandığını dile getirmişlerdir. Mahpuslar Sosyal faaliyet çerçevesinde hobiye çıkma ve atölye faaliyetleri yaptırılmadığını dile getirmişlerdir.
Sonuç Olarak;
Türkiye hapishanelerindeki mahpusların başlattığı açlık grevi ve talepleri kabul edilmezse ölünceye kadar açlık grevini sürdüreceklerinin beyanı anlamında kendi ifadeleri ile “ölüm orucu” eylemleri; hayati tehlike arz eden kritik sürece çoktan girmiştir. Bu sorunların acilen giderilerek açlık grevinde bulunan mahpusların sağlıklarının tehlikeye girmemeleri konusunda gerekli tıbbi bakım ilkelerine uyulması sağlanmalıdır. Ayrıca mevzuata aykırı uygulama içerisinde bulunan hapishane yetkililerinin uyarılması ve bu konuda gerekli adli ve idari soruşturmaların açılması gerekmektedir. Her an ölüm haberlerinin gelebileceği bir durumun söz konusu olduğu gerçeğinden hareketle, mevcut taleplerin ertelenmeksizin değerlendirilmesi hususunda yetkililerin sorumluluklarını yerine getirmesi hayati önem taşımaktadır. Bu sebeple sorunun çözümü noktasında yetki sahibi tüm sorumluları göreve çağırıyoruz.
13/05/2019
İnsan Hakları Derneği Şırnak Şubesi
Türkiye İnsan Hakları Vakfı Cizre Referans Merkezi
Şırnak Tabip Odası
Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası Şırnak Şubesi