Fotoğraf: Hayri Tunç
28 Temmuz 2023
Gözlem Raporu: Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın Galatasaray Meydanı’na çıkması 16 baro başkanı yanlarında olmasına rağmen engellendi.
Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın 22 Temmuz 2023 tarihinde gerçekleştirdiği 956. hafta buluşmasına yönelik polis müdahalesini insan hakları örgütleri olarak Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT)standartlarına riayet ederek gözlemledik ve yaşanan ihlalleri raporladık. Hakikat Adalet ve Hafıza Çalışmaları Derneği (Hafıza Merkezi), Uluslararası Af Örgütü Türkiye ve Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği (MLSA) ile birlikte yürüttüğümüz bu ortak izleme çalışmasını, Galatasaray Meydanı üzerindeki hukuki dayanaktan yoksun abluka kaldırılana kadar her hafta sürdürmeyi planlıyoruz.
Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın Galatasaray Meydanı’ndaki buluşmalarını ve bu buluşmalara yönelik engellemelerde ortaya çıkan hak ihlallerini 12 haftadır gözlemleyen kurumlar, idari makamların Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) Maside Ocak Kışlakçı veGülseren Yoleri kararlarını uygulamamakta ısrarcı olduklarını ve kayıp yakınlarının maruz bırakıldıkları hak ihlallerinin kronik bir hal aldığını tespit etmiştir. Yetkililerin Cumartesi Anneleri/İnsanları’na yönelik tutumlarından kaynaklanan ihlaller, gözaltında kaybedilen yakınları için adalet talep eden Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın asli talebini görünmez kılmaktadır.
Bu duruma ek olarak 951., 952., 953., 954. ve 955. haftalarda olduğu gibi 956. hafta buluşması da Beyoğlu Kaymakamlığı’nın doğrudan Cumartesi Anneleri/İnsanları’na yönelik aldığı yasaklama kararı ile engellenmiştir.
Raporun tam metnini görüntülemek için lütfen tıklayın…
Raporda öne çıkanlar:
● Cumartesi Anneleri/Insanları’nın hakikat ve adalet taleplerini dile getirmek için buluşma mekanı haline getirdikleri Galatasaray Meydanı, meydana yakın noktalar ve meydana çıkan bazı sokaklara saatler önce polis ekipleri konuşlandırıldı.
● Halihazırda bariyerler ile çevrili olan Galatasaray Meydanı etrafında buluşma saatinden önce kalkanlı çevik kuvvet polisleri ile bir engel daha oluşturuldu.
● Cumartesi Anneleri/İnsanları ve hak savunucuları ile dayanışmak ve AYM kararlarının uygulanmasını talep etmek için Türkiye’nin farklı illerinden 16 baronun başkanı ve yöneticileri İstanbul’a geldi.
● Polis, baro başkanları ve yöneticilerinin de eşlik ettiği Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın Galatasaray Meydanı’na yürümesini engelledi, kayıp yakınları ve hak savunucularını dağılmalarına imkan vermeden İstanbul Barosu önünde “güvenlik çemberi” içerisinde ablukaya aldı.
● Bu hafta megafonla yapılan ve duymakta zorluk yaşanan polis anonsunda bahsedilmesine rağmen Beyoğlu Kaymakamlığı’nın kamuya açık bir şekilde paylaşılmayan yasaklama kararı, Cumartesi Anneleri/İnsanları ve hak savunucularına da tebliğ edilmedi. Bahsi geçen karar, kamuya açık bir şekilde yayınlanmadı.
● Cumartesi Anneleri/İnsanları’na yönelik hak ihlallerini belgelemek için alanda bulunan gazetecilere yönelik polis şiddeti bu hafta da tekrarlandı. dokuz8haber muhabiri Fatoş Erdoğan’ın görüntü almasını engelleyen polis, gazeteciyi zor kullanarak “güvenlik çemberi” yanından uzaklaştırdı. Gazeteci Erdoğan’ın kolunda polis müdahalesinden dolayı morluklar ve sıyrıklar meydana geldi.
● Cumartesi Anneleri/İnsanları ve hak savunucuları, herhangi bir direniş göstermemelerine rağmen bu hafta da kelepçelenerek gözaltına alındı.Gözaltına alınanların bir kısmı, gözaltı aracına itilerek bindirildi.
● Gözaltına alınan Cumartesi Anneleri/İnsanları ve hak savunucularının avukatlarına gözaltı kimlik tespit tutanağı gösterilmedi. Tutanak, hazırlandığı söylenmesine rağmen avukatlara verilmedi.
● Gözaltına alınan Cumartesi Anneleri/İnsanları ve hak savunucuları ile görüşen avukatlar, klimanın çalışmadığı araçta sıcaktan etkilenenlerin olduğunu ve buna rağmen rahatsızlananlar da dahil herkesin hastaneye kadar kelepçeli şekilde bekletildiğini öğrendi.
● Hukuksuz bir şekilde engellenen ve gözaltına alınan Cumartesi Anneleri/İnsanları ve hak savunucuları yaklaşık beş saat gözaltında tutuldu. Gözaltına alınanlar, sıcak havaya ve aralarında kronik hastalıkları olanlar olmasına rağmen toplamda üç saatten fazla gözaltı aracında tutuldu.
● Gözaltına alınan Cumartesi Anneleri/İnsanları ve hak savunucuları, Galatasaray Meydanı’na uzak üç farklı hastaneden serbest bırakıldı.
● Baro başkanları ve yöneticilerinin Cumartesi Anneleri/İnsanları ve hak savunucularının her cumartesi günü götürüldükleri Vatan Emniyet önünde basın açıklaması yapması engellendi. Polisler tarafından ablukaya alınan baro başkanları ve yöneticilerine Fatih Kaymakamlığı’nın kararı uyarınca basın açıklaması yapmalarının yasak olduğu söylense de hukukçulara herhangi bir yasaklama kararı tebliğ edilmedi. Bahsedilen yasaklama kararı, kamuya açık bir şekilde de yayınlanmadı.
Beyoğlu Kaymakamlığı’nın yasak kararına ilişkin ek notlar:
Cumartesi Anneleri/İnsanları, AYM’nin Maside Ocak Kışlakçı kararının ardından ilk kez 8 Nisan 2023 tarihinde gerçekleştirdikleri 941. hafta buluşması için Galatasaray Meydanı’na çıkmış ve polis engeliyle karşılaşarak gözaltına alınmıştı. Cumartesi Anneleri/İnsanları, 8 Nisan gününden bu yana geçen 12 hafta boyunca 13 Mayıs Cumartesi günü hariç her cumartesi günü barışçıl eylemlerini gerçekleştirmek için Galatasaray Meydanı’na çıkmaya devam etti. Gözlemci kurumlar, 944. haftadan itibaren ortak gözlem yapmaya başladı. Ortak gözlem yapılan süreçte, AYM’nin Maside Ocak Kışlakçı kararına rağmen gerçekleşen engellemelere dayanak olarak gösterilen yasaklama kararlarına ilişkin ek not ve değerlendirmelerimiz şu şekildedir:
● 947. Hafta’ya kadar İstanbul Valiliği veya Beyoğlu Kaymakamlığı’nın herhangi bir yasaklama kararı almadığı gözlemlendi.
● Ancak,947. Hafta’da gözaltı sonrasında kolluk tarafından tutulan kimlik tespit tutanağında Beyoğlu Kaymakamlığı’nın 12 Mayıs 2023 tarihli toplantı ve gösteri yürüyüşü yasaklama kararı ifadesi yer aldı.
● 948. Hafta ile949. Hafta’larda ise gözaltı sonrasında kolluk tarafından tutulan kimlik tespit tutanağında Beyoğlu Kaymakamlığı’nın 22 Mayıs 2023 tarihli toplantı ve gösteri yürüyüşü yasaklama kararı ifadesi yer alıyordu. 948. Hafta’da ifade işlemleri için gidilen Güvenlik Şube’de avukatlara “Beyoğlu Kaymakamlığı’nın 22 Mayıs 2023 tarihli toplantı ve gösteri yürüyüşü yasaklama kararı” olduğu belirtilerek bir yazı gösterildi. Bu yazının içeriğinde, Beyoğlu İlçe Emniyet Müdürlüğü tarafından Beyoğlu Kaymakamlığı’ndan Taksim Meydanı ve çevresi ile İstiklal Caddesi üzerinde tüm toplanma, basın açıklaması ve benzeri etkinliklerin 15 gün süreyle yasaklanması talebinde bulunuyordu. Bu talebin Kaymakamlık tarafından kabul edildiğine dair ıslak imzalı bir onay bulunmuyordu.
● 950. Hafta buluşması ise “Avrupa’nın kulüpler bazında en prestijli organizasyonu olan 10 Haziran 2023 Cumartesi günü İstanbul’da düzenlenecek olan 2023 UEFA Şampiyonlar Ligi Finali” gerekçe gösterilerek Beyoğlu Kaymakamlığı tarafından alınmış olan 1 günlük etkinlik yasaklama kararıyla engellendi.
● 951. Hafta ve 952. Hafta buluşmaları, AYM kararlarından sonra ve bu kararlara rağmen Beyoğlu Kaymakamlığı tarafından doğrudan Cumartesi Anneleri/İnsanları’na yönelik alınan bir günlük yasaklama kararları ile engellendi.
● 953. Hafta buluşması, önceki iki hafta olduğu gibi doğrudan Cumartesi Anneleri/İnsanları’na yönelik bir günlük yasaklama kararı ile engellendi. Bu karara, izinde olan Beyoğlu Kaymakamı Mustafa Demirelli yerine Şişli Kaymakamı Ahmet Gazi Kaya imza attı. Buna rağmen “Olur” altındaki imzada Kaya’nın Demirelli yerine “vekaleten” imza attığına dair herhangi bir ibare yer almadı.
● 953. Hafta buluşmasında olduğu gibi 954. Hafta buluşması da Beyoğlu Kaymakamı Mustafa Demirelli yerine Şişli Kaymakamı Ahmet Gazi Kaya’nın imza attığı Cumartesi Anneleri/İnsanları’na yönelik alınan bir günlük yasaklama kararı ile engellendi.
● 955. hafta buluşması, 951. haftadan itibaren olduğu gibi AYM kararlarından sonra ve bu kararlara rağmen Beyoğlu Kaymakamlığı tarafından doğrudan Cumartesi Anneleri/İnsanları’na yönelik alınan bir günlük yasaklama kararları ile engellendi. Daha önceki haftalarda olduğu gibi Beyoğlu Kaymakamlığı’nın resmi web sitesinden yayınlanmayan karar, İHD İstanbul Şubesi yetkililerine, Cumartesi Anneleri/İnsanları ve hak savunucularına ya da avukatlarına tebliğ edilmedi.
Hukuki durum:
Anayasa Mahkemesi (AYM), Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın 25 Ağustos 2018 tarihinde düzenlenen 700. hafta buluşmasının Beyoğlu Kaymakamlığı tarafından yasaklanmasının ve polisin sert müdahalesinin Anayasa’nın 34. maddesince garanti altına alınan “toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının” ihlali olduğuna dair iki ayrı karar verdi. AYM, o gün gözaltına alınanlar arasında bulunan ve Cumartesi Anneleri/İnsanları’ndanMaside Ocak Kışlakçı başvurusunda oy çokluğuyla aldığı kararının “yeni ihlallerin önlenmesi için” Beyoğlu Kaymakamlığı ve Adalet Bakanlığı’na; 700. hafta buluşmasına katılan İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şube BaşkanıGülseren Yoleri başvurusunda oy birliği ile aldığı kararının ise Adalet Bakanlığı’na gönderilmesine karar verdi.
Raporun tam metnini görüntülemek için lütfen tıklayın…
Polis müdahalesine dayanak olan yasaklama kararında 700. hafta buluşması için bildirim yapılmamış olması gerekçe olarak öne sürülmüştü. AYM, kararında toplantı ve gösterilere yönelik müdahalenin zorunlu bir toplumsal ihtiyacı karşıladığının ve orantılı olduğunun ispatının gerektiğini hatırlattı. İdari makamların toplantı ve gösteri yürüyüşlerini otomatik olarak yasaklama yoluna gitmek yerine bu hakkın etkin kullanımını sağlamaya yönelik pozitif yükümlülükleri olduğunu hatırlatan AYM, Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın 1995 yılından bu yana barışçıl bir toplanma gerçekleştirdiğine dikkat çekerek idarenin bu etkinliğin yapılacağına ilişkin olarak önceden bilgisi olmadığını iddia edemeyeceğine karar verdi. Buna ek olarak AYM, Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın “gözaltında kaybedilen yakınlarının bulunması ve kamuoyunda farkındalık yaratılması için oturma eylemi düzenlemek istemesinin demokratik bir toplumda saygı ile karşılanması gerektiği” tespitinde bulundu.
Cumartesi Anneleri/İnsanları, AYM’nin Maside Ocak Kışlakçı kararının ardından ilk kez 8 Nisan 2023 tarihinde düzenlenmesi planlanan 941. Hafta buluşması için Galatasaray Meydanı’na çıkmak isterken polis tarafından engellenerek gözaltına alınmıştı. O haftadan bu yana 13 Mayıs Cumartesi günü hariç her cumartesi, barışçıl eylemlerini gerçekleştirmek için Galatasaray Meydanı’na çıkmaya çalışan Cumartesi Anneleri/İnsanları, 22 Temmuz 2023 tarihine denk gelen 956. hafta buluşmasında yanlarında baro başkanları ve yöneticileri olmasına rağmen bir kez daha İstiklal Caddesi’ne dahi çıkmalarına izin verilmeden gözaltına alındı.
İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından 941. hafta buluşmasında gözaltına alınan Cumartesi Anneleri/İnsanları hakkında açılan soruşturmada ise kovuşturmaya yer olmadığına dair karar (takipsizlik kararı) verildi. 22 Mayıs 2023 tarihli takipsizlik kararında yalnızca 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’nun 32. maddesinde tanımlanan “ihtara rağmen dağılmama” suçunun unsurlarının oluşup oluşmadığına dair değerlendirme yapan soruşturma savcısı, AYM’nin vermiş olduğu ihlal kararlarına ise herhangi bir atıfta bulunmuyor.
Raporun tam metnini görüntülemek için lütfen tıklayın…