Herkes kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkına sahiptir.
Özgürlüğünden alıkonulan kişilerin sadece hareket özgürlüğü kısıtlanır.
Bu kişilerin doğuştan sahip oldukları bütün hakları korunmalıdır.
Uluslararası insan hakları belgelerinde ve anayasada güvence altına alınan kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı, yakalama, gözaltına alma, tutuklama, gözlem altına alınma ve mahkumiyet kararına dayalı olarak hapsedilme dışında kısıtlanamaz. Bu koşullara uymayan tüm işlemler, keyfi ve yasa dışıdır.
Şüpheli, suçu işlediğinden şüphe duyulan kişiyi, sanık ise suç işlediği iddiasıyla yargılanan kişiyi ifade eder. Suçluluğunuz bir mahkeme hükmüyle kanıtlanana dek suçsuz sayılırsınız. Şüpheli veya sanık olarak hakkınızda adli makamlarca işlem yapılması suçlu olduğunuz anlamına gelmez.
GÖZALTINA ALINIRSANIZ…
Şüpheli veya sanık sıfatıyla özgürlüğünüzün kısıtlandığı durumlarda olası ihlalleri önlemek için sizi koruyacak hak ve güvencelere sahip olduğunuzu asla unutmayın.
Gözaltına alınmanıza karar verilebilmesi için, koşulların gözaltına alınmanızı zorunlu kılması ve suçu işlediğiniz yönünde izlerin varlığı gerekir. Herhangi bir nedenle bir kolluk görevlisi tarafından yakalandıysanız bu durum sizin de imzanızı taşıyan bir tutanakla kayıt altına alınmalı, ayrıca Cumhuriyet savcılığına derhal bildirilmelidir.
Özgürlüğünüzden yoksun bırakılma süresi yakalama anından itibaren 24 saati geçemez. Toplu işlenen suçlarda bu süre, Cumhuriyet savcısının yazılı emriyle en fazla üç gün uzatılabilir ve her uzatılma kararı size derhal tebliğ edilmelidir.
Hakkınızda yapılan tüm karar ve işlemlere karşı kendiniz, yakınlarınız veya yasal temsilcileriniz salıverilmenizi sağlamak üzere sulh ceza hakimine itiraz edebilir. Gözaltına alınma nedeniniz ortadan kalktığı anda salıverilmelisiniz. Salıverildikten sonra kural olarak aynı nedenle yeniden gözaltına alınamazsınız.
Yakalandığınız andan itibaren aşağıdaki hakları derhal/gecikmeksizin ve etkili biçimde kullanmanız sizin işkenceye karşı korunmanızı güçlendirecektir.
- Özgürlüğünüzden yoksun bırakıldığınız anda sahip olduğunuz yasal haklar size açık ve anlaşılabilir bir biçimde bildirilmelidir.
- Yakalandığınız, gözaltına alındığınız ve gözaltı sürenizin uzatıldığı yakınlarınıza veya belirleyeceğiniz bir kişiye haber verilmelidir.
- Yakalanma nedeniniz ve size yöneltilen suçlama, anlayacağınız dilde ve anlaşılır bir biçimde yazılı veya olanaklı olmadığı durumlarda sözlü olarak açıklanmalıdır.
- Alıkonulduğunuz ilk andan itibaren ve tüm soruşturma ve yargılama süreci boyunca kendi seçtiğiniz veya baro tarafından görevlendirilecek bir veya birden fazla avukatla vekaletname aranmaksızın görüşme hakkınız vardır. Hukuksal yardım aldığınız bu kişinin ifade ve sorgu sırasında da yanınızda bulunmasını talep edebilirsiniz. Çocuklar, sağırlar, dilsizler, kendini savunamayacak durumda olanlar ve alt sınırı en az beş yıl olan suçlar için talebe bakılmaksızın baro tarafından avukat atanması gerekir.
- Suçlandığınız konuda susma ve açıklamada bulunmama hakkınızı kullanabilirsiniz.
- Sanık olmanız sadece aleyhinize delil toplanması anlamına gelmez, lehinize olan delillerin de toplanmasını isteme hakkına sahipsiniz.
- Yakalandığınız anda, gözaltı sürenizin her uzatılışında, gözaltı yerinizin değiştirilmesi ve gözaltı sürenizin sona ermesi hallerinde tıbbi muayeneye tabi tutulmalısınız.
- Siz veya vekiliniz tıbbi muayene sonuçlarını içeren rapor örneğini alma hakkına sahipsiniz.
- Eğer tıbbi muayenede kolluk görevlileri varsa siz de avukatınızın hazır bulunmasını isteyebilirsiniz.
- Soruşturma ve yargılama aşamalarında bağımsız bilirkişi sıfatıyla uzman kişi veya kuruluşların görüşlerinin dinlenmesini ve raporlanmasını isteyebilirsiniz.
- Avukatınız aracılığıyla soruşturma veya yargılama dosyasının incelenmesini isteme ve belgelerden örnek alma hakkına sahipsiniz.
- Gözaltına alındığınızda salıverilmediyseniz, en geç yasal gözaltı sürelerinin bitiminde sulh ceza hakimi önüne çıkarılmalısınız.
- Hakkınızda tutuklama kararı alınmışsa siz, yasal temsilciniz veya yakınlarınız tutuklama kararına karşı itiraz hakkına sahipsiniz.
İŞKENCE VE KÖTÜ MUAMELE GÖRDÜYSENİZ…
Sokakta, gözaltında, cezaevinde veya özgürlüğünüzden alıkonulduğunuz herhangi bir yerde işkence ve diğer kötü muameleye uğradıysanız;
- Size yapılan muamelelere ilişkin şikayetlerinizi adli makamlara iletmelisiniz. İşkenceye uğradıktan sonra savcılık veya tutuklama hakiminin huzuruna çıkarıldıysanız mutlaka maruz kaldığınız yöntemleri ifadenizde belirtin ve tutanaklara geçirilmesini sağlayın.
- İşkence ve kötü muamelenin yol açtığı fiziksel ve ruhsal bulguların tespiti için adli tıp uzmanının bulunduğu bir sağlık kuruluşuna sevkinizi isteyin.
- Tıbbi muayeneye götürüldüğünüzde mutlaka muayeneyi yapan hekime maruz kaldığınız muameleleri anlatarak rapor edilmesini sağlayın.
- Uzman bağımsız kişi ve kuruluşlara başvurarak işkencenin yol açtığı fiziksel ve ruhsal bulguları belgeleyin. Bağımsız tıbbi raporlar düzenleme ve bilirkişilik konusunda Türkiye İnsan Hakları Vakfı’ndan destek isteyin.
- Aldığınız raporları işkence ve kötü muameleye ilişkin adli makamlara yapacağınız veya yaptığınız başvurularda kullanın.
TAZMİNAT/GİDERİM HAKKINIZI KULLANIN!
Keyfi ve yasal olmayan bir biçimde özgürlüğünüzden yoksun bırakıldığınız ve haklarınızı kullanmanıza engel olunduğu her durumda ilgili karar veya hükmün kesinleştiğinin tebliğinden itibaren üç ay içinde ikametgâhınızın bulunduğu yerin ağır ceza mahkemesinde Devlet Hazinesi aleyhine dava açabilirsiniz. Ayrıca şikayetçi olduğunuz kamu görevlilerinin bağlı olduğu bakanlıklar aleyhine hukuk veya idare mahkemelerinde maddi ve manevi tazminat davası açma hakkına sahipsiniz.
Haklarınızın ihlal edildiği ve iç hukuktan sonuç alınamadığı durumlarda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, BM İnsan Hakları Komitesi gibi Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası mekanizmalara bireysel başvuruda bulunabilirsiniz.
Gözaltı yerlerinin bağımsız organlar tarafından izlenmesi sizi işkenceye karşı koruyabilir!
Gözaltı yerleri ve nezarethaneler Cumhuriyet savcısı tarafından denetlenmek zorundadır. Ancak özgürlüğünüzden yoksun bırakıldığınız yerlerin bağımsız izleme organları tarafından ziyaret edilmesi özgürlüğünden yoksun bırakılanlar için daha güçlü bir koruma sağlayacaktır.
TİHV’İN TEDAVİ HİZMETLERİ ÜCRETSİZDİR
Öncelikle yapılan tıbbi tetkikler sırasında ve sonrasında doktora size rapor vermesi için ısrar edin!
- İşkence ya da kötü muamelenin yol açtığı fiziksel ve ruhsal sorunların tedavisi için Vakfımızın Ankara, İstanbul, İzmir ve Diyarbakır’daki temsilcilikleri ile Cizre’deki referans merkezine başvurabilirsiniz.
- Eğer çıkarıldığınız doktordan işkence ya da diğer kötü muameleye ilişkin bir rapor alamadıysanız, rapor almak ve görevliler hakkında suç duyurusunda bulunmak için İHD şubeleri ve ÇHD, ÖHD, MHD gibi kuruluşlar ile barolardan yardım isteyebilirsiniz.
- Size en yakın İHD şubesi ile ilişki kurmanız halinde de TİHV’e ulaşabilirsiniz…
TİHV’de görüşeceğiniz hekim, tedavinizin nasıl yürütüleceğini belirleyecektir.
Türkiye İnsan Hakları Vakfı
Adres: Mithatpaşa Caddesi No: 49/11 6. Kat 06420 Kızılay/Ankara
Telefon: +90 (0 312) 310 66 36
Fax: +90 (0 312) 310 64 63
Diğer illerdeki temsilciliklerimize ulaşmak için lütfen web sitemizdeki iletişim sayfasını ziyaret ediniz.