Diyarbakır-Lice İlçesi Sokağa Çıkma Yasağı Tespit ve İnceleme Raporu

İÇİNDEKİLER

1. Olay
2. Heyetin Oluşumu ve Amacı
3. Yalaza (Kervas) Köyü Mehle Mezrasında İnceleme Çalışmaları
4. Yargısız İnfaz İddialarına İlişkin Heyetimizin Değerlendirmesi
5. Dibek (Derxust) Köyünde Hak İhlallerine İlişkin Tespit Çalışması
6. Gözaltı-Tutuklama ve İşkence İddialarına İlişkin Tespitler
7. Sonuç
8. Resimler

SONUÇ:

Heyetimiz;

1. Sokağa çıkma yasaklarının başladığı ilk tarihten bu yana ısrarla vurguladığımız üzere İl İdaresi Kanunu’nun 11/C Maddesine dayanılarak ilan edilen sokağa çıkma yasaklarının hukuki dayanaklarının olmadığını belirtir, bu şekilde Ulusal ve uluslararası mevzuata aykırı olarak ilan edilen, Meclis ve hukuk denetiminden uzak, büyük bir yurttaş kitlesini doğrudan etkileyen sokağa çıkma yasağı uygulamalarından derhal vazgeçilmesi çağrısında bulunmaktadır. Heyetimiz bu bağlamda Venedik Komisyonunun 10-11 Haziran 2016 tarihli 107. Genel Kurul Toplantısında kabul edilmiş 842/2016 sayılı Görüş Raporu olan Sokağa Çıkma Yasaklarının Yasal Çerçevesi Hakkında Görüş Raporunda yer alan kaygı ve düşünceler ile tavsiyelerin hükümetçe bir an önce dikkate alınmasını beklemektedir.
2. Yurt savunması bakımından hayati önemi haiz askeri tesisler ve bölgeler ile sınırların, güvenlik ve gizliliğini sağlamak için bunların çevrelerinde, askeri yasak bölgelerin, kurulması kaldırılması ve genişletilmesi amacıyla ihdas edilmiş olan 2565 sayılı Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanununa ek bir madde ile amacı dışında suçla mücadele çerçevesinde etkin ve işlevsel bir yargısal denetimden uzak güvenlik bölgesi ilanlarından derhal vazgeçilerek, kanuna ekli yasal düzenlemenin yürürlükten kaldırılmasını beklemektedir.
3. Heyetimiz, sokağa çıkma yasağında yurttaşların ihtiyaçlarının göz önünde tutulmadığını, yurttaşların dış dünya ile bağının koparıldığını tespit etmiştir.
4. Heyetimizin, geçtiği köylerin ıssız olması nedeniyle yurttaşların büyük bir kısmının evini terk etmek zorunda kaldığı değerlendirilmektedir.
5. Heyetimiz, yanan orman alanının bu denli geniş olması, köy içlerine kadar ulaşması, yangına müdahale edilmemesi, hayvanların telef olması iddiası karşısında çıkan yangınların bilinçli bir şekilde çıkarıldığı kanaatinde olup; yangınların güvenlik güçlerince çıkarıldığı iddialarının etkin bir şekilde soruşturularak, suçla mücadele için dahi olsa ormanlık alanları kasten yakan ilgililer hakkında 6831 sayılı Orman Kanunu gereğince işlem yapılarak yargı önüne çıkarılması çağrısında bulunmaktadır.
6. Heyetimiz Lice’de operasyon alanındaki köylerde ikamet eden yurttaşların topluca gözaltına alınmasını, darp edilmesini (işkence uygulanmasını), güvenlik güçlerince nefret söylemine tabi tutulmasını bir toplu cezalandırma fiili olarak görmekte olup; bu uygulamalardan vazgeçilmesi çağrısında bulunmaktadır.
7. Heyetimiz, sivilleri hedef alan ve yaşam hakkı ihlali ve işkence yasağı başta olmak üzere ağır insan hakları ihlaline neden olan saldırıları kınamaktadır. Sivilleri hedef alan her türlü saldırının savaş suçu olduğunu kabul etmektedir ve olayların bütün boyutları ile açığa çıkartılması amacıyla etkin bir soruşturma yürütülmesini talep etmektedir.
8. Heyetimiz, Kerwas Köyü Mehle Mezrasında iki PKK militanı ile köylü M. Şirin KOCAKAYA’nın öldürülmesi olayının etkin bir şekilde soruşturularak, olay yerindeki delillerin bir an evvel toplanması, zırhlı araçlarla yapılan operasyonun kamera kayıtları, GPRS kayıtları, telsiz kayıtları ve görgü tanıklarının beyanları ivedilikle celp edilerek, soruşturmanın bir an önce sonuçlandırılması çağrısında bulunmaktadır. Ayrıca, heyetimiz Cumhuriyet savcılarının Yasadışı Yargısız İnfazlarla İlgili BM Otopsi Protokolüne (Minnesota Protokolü) uygun olarak otopsi işlemini yapmasının uluslararası hukuktan kaynaklanan bir yükümlülük olduğunu hatırlatmaktadır.
9. İşkence ve kötü muamele yasağı ihlali iddialarına yönelik olarak; mağdurların ayrıntılı beyanları alınmalı, gözaltı birimlerindeki kamera kayıtları ve mağdurların hastane raporları ivedilikle celp edilip; mağdurların Adli Tıp Kurumuna sevki sağlanmalı ve sorumlu kişiler hakkında etkili ve tarafsız bir soruşturma yürütülmelidir.
10. Heyetimiz, sokağa çıkma yasakları sırasında Lice’de yaşanan hak ihlallerinin tespiti amacıyla TBMM İnsan Hakları Komisyonu’nu yerinde inceleme yapmak üzere Lice’ye davet etmektedir.
11. Çatışma alanları ulusal ve uluslararası basın kuruluşlarına açılmalı, basın üzerindeki sansür, iletişim ve haber alma özgürlüğü önündeki engeller kaldırılmalıdır.
12. Yapılan operasyonlar neticesinde heyetimizce yapılan gözlem ve incelemelerde kişilerin mülkiyetine konu taşınır ve taşınmaz mallarında ciddi tahribatlar oluştuğu gözlemlenmiştir. Anayasanın 35. maddesi ile İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin (İHAS) EK 1 No’lu protokolün 1. maddesi uyarınca herkes mallarının dokunulmazlığına saygı gösterilmesi hakkına sahiptir. Yapılan operasyon neticesinde kişilerin mülkiyetlerine ciddi zararlar verilerek Anayasanın 35. maddesi ile İHAS’ın 1 No’lu protokolünün 1. maddesinde korunan hakları ihlal edilmiştir. Bu çerçevede kişilerin mülkiyet hakkına getirilen bu zararların derhal karşılanması gerekmektedir. Diyarbakır Valiliği tarafından bir zarar tespit komisyonu oluşturularak, olaylar sırasında yurttaşların yaşadığı maddi ve manevi mağduriyetleri karşılanmalıdır.
13. Heyetimiz bir kez daha genel olarak çatışmalı süreç ile birlikte yaşam hakkı başta olmak üzere artan hak ihlallerine dikkat çekmektedir. Hükümeti Kürt meselesinde bir çözüm üretmekten uzak olan güvenlikçi politika anlayışından bir an evvel vazgeçmeye, tarafları yeniden çatışmasızlık, diyalog ve müzakere diğer adıyla çözüm sürecine dönme çağrısını her raporda olduğu gibi yinelemektedir.