GİRİŞ
Türkiye İnsan Hakları Vakfı’nın, kuruluşundan bu yana en önemli projelerinden birisi işkence görenlere yönelik Tedavi ve Rehabilitasyon Projesi’dir. Proje, Adana, Ankara, İstanbul ve İzmir Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezlerince yürütülmektedir. Proje kapsamında çalışmalar 1990 yılında başlamış ve 1996 yılı başına kadar merkezlerimize 2174 kişi başvuruda bulunmuştur. Bu rakam, 1996 yılında ise 588 kişinin başvurmasıyla, toplam 2762’ye ulaşmıştır. Vakfımıza başvuran kişilerin fiziksel, psikolojik ve sosyal sorunlarının çözümü için, profesyonel ve gönüllü olarak sayıları yüzlerle ifade edilen sağlık çalışanı, ekipler halinde hizmet sunmaktadır. Yoğun insan hakları ihlallerinin varlığına karşın, henüz merkezlerimizin olmadığı bölgelere yönelik 5 il projesi (Diyarbakır, Van, Malatya, Gaziantep, Mersin) uygulaması 1996’da da sürmüştür.
Tedavi ve Rehabilitasyon Projesi açısından 1996 yılı, kuruluş döneminden, kurumsallaşma dönemine geçişte önemli adımların atıldığı bir dönem olmuştur. Bu dönemde, işkence görenlerin tedavi ve rehabilitasyon sürecinin “kendine özgü” bir alan olduğu; bu süreçte tip disiplininin çok önemli bir yere sahip olduğu, ancak alanın özgünlüğünün tip disiplinini de içinde barındıran daha geniş bir ortamı gerekli kıldığı gerçeği daha da pekişti. Bu ortamın başarılı olması için gerçekleştirilen faaliyetin “her düzeyde” iyi, kaliteli vb. sıfatlara uygun bir tarzda gerçekleştirilmesi gerektiği ve böyle bir anlayışın hayat bulabilmesi için gerekli kurumların – ilişkilerin – niteliklerin varlığının kaçınılmaz olduğu olabildiğince berraklaştı. Ve bu konuda somut adımlar atıldı, çalışmalar olgunlaştırıldı.
Bir yandan kendi faaliyetlerimizin ulaştığı boyutlar, öte yandan uluslararası kamuoyunda oluşan ve özellikle Adana davası vesilesi ile daha da hissedilir duruma gelen yoğun ilgi ve destek ortamı göz önüne alındığında, önümüzdeki dönemde, TİHV Tedavi ve Rehabilitasyon Projesi’nin işkence görenlerin tedavi ve rehabilitasyon süreçlerine ilişkin etkin bir odak noktası olacağını söylemek abartma olmasa gerektir.
Tedavi ve Rehabilitasyon Projesi tedavi hizmetleri sunmanın yanısıra, kuskusuz bu hizmetin niteliğinin artmasına yönelik bilimsel araştırma, eğitsel ve bilimsel etkinlikler gerçekleştirme çalışmalarını da içermektedir.
Türkiye insan Hakları Vakfı Tedavi Projesi’nin 1996 yılı çalışma sonuçlarını içeren bu rapor, geçmiş yıllarda olduğu gibi Türkçe ve İngilizce olarak iki dilde kitap haline getirilmiştir. Rapor, TİHV’nın kendi olanakları çerçevesinde yayına hazırlanmış ve bastırılmıştır.
Yıllık raporların işlevselliği açısından basım ve sunum tarihleri önemlidir. Bu sebeple 1996 raporunun Haziran ayı itibari ile basılması, bu işlevselliğe uygun olabilir. Kuskusuz önümüzdeki yıllarda buna daha çok özen gösterilecektir.
1996 Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezleri Raporu, Yönetim Kurulu adına Başkan Yavuz Önen’in insan hakları açısından 1996 değerlendirmesini içeren “Önsöz” yazısından sonra iki bölümden oluşmaktadır.
İlk bölümde, Vakfın 1996 yılındaki sağlık çalışmalarının dökümü sunulmaktadır. Bu döküm Adana, Ankara, İstanbul ve İzmir illerindeki TİHV Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezleri’ne işkenceye bağlı yakınmaları sebebiyle başvuran kişiler hakkında bilgi ve yorumları içermektedir.
Raporun ikinci bölümünde ise, 1996’da Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezlerimizin çaba gösterdiği kimi konulara ilişkin makaleler yer almaktadır.
Öncelikle, tüm yılı kapsayan dönemde, basta Adana Merkezimiz olmak üzere tüm Vakfı yakından ilgilendiren “Adana Davası”na ilişkin birbiriyle bağlantılı dört yazı bulunmaktadır. Bu süreç, bir açıdan bakıldığında basta yine Adana Merkezimiz olmak üzere, tüm Vakfı asil uğraş alanımız dışına iten bir süreç olarak görülebilir. Ancak, sonuç olarak bakıldığında, bu sürecin asil uğraş alanımızın temellerine ilişkin bizi daha da güçlendiren ve bu güçlü temel üzerinde asil uğraşımızı daha da etkinleştiren bir süreç olduğu görülmektedir. Bizi daha da etkinleştiren bu süreçte, birlikte olduğumuz ülke içi/dışı tüm dostlarımıza teşekkür ederiz.
Tedavi projemiz kapsamında Aralık ayında gerçekleştirdiğimiz, hazırlığı ve uygulaması ile 6 aylık kollektif bir çabanın ürünü olan “işkence görenlerin muayene, tanı koyma, tedavi süreçleri ve rapor düzenlenmesine ilişkin yaklaşımlar” konulu eğitim toplantısı ile ilgili kısa bir yazı da bu bölümde yer almaktadır.
Kamuoyunda “Manisa’li gençlerin işkence olayı” diye anılan, toplumsal vicdani derinden yaralayan, aslında ülkemizin acı bir fotoğrafına ilişkin, özellikle TİHV çalışmalarını içeren bir başka yazıyı da bu bölümde bulacaksınız.
Raporların işlevselliği gereği, yayınlanma tarihine daha çok özen göstereceğimizi belirtmek isteriz. Buna uymak kaydı ile Tedavi ve Rehabilitasyon Projesine ilişkin tüm çalışmaların daha olgun olarak yer alması diğer özen göstereceğimiz bir konu olacaktır.
TİHV çalışmaları, ülkenin değişik kentlerinde ortak bir amaç için çabalayan, sağlık çalışanı ve insan hakları savunucusu yüzlerce duyarlı insanın eseridir. Bu çalışmalara katkıda bulunan, bizi yalnız bırakmayan tüm dostlarımıza, çalışmalarımıza başından bu yana destek veren İnsan Hakları Derneği ve Türk Tabipleri Birliği’ne şükranlarımızı sunarız.
Metin Bakkalcı, Dr.
TİHV Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezleri Koordinatörü
Ankara, 1997