Hapishanelerdeki tutulma koşullarına dayalı olarak ortaya çıkan hak ihlalleri pandemi döneminde gittikçe artmaktadır. Ceza sistemi içerisinde yeni bir ceza mekanizmasının işlendiği hapishanelerde mahpusların her insanın sahip olduğu en temel haklardan mahrum bırakılması ya da bu hakların elinden alınması sonucu yaşadığı hak ihlallerinin ortadan kaldırılması için insan haklarının önemi dikkate alınarak düzenlemelere gidilmesi gerekmektedir.
Hapishanelerin fiziki koşullarının insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri bilinmektedir. Var olan fiziki koşullara mahpusların infaz süresince eriştiği imkanların kısıtlılığı da eklenince mahpuslar kendi olanakları doğrultusunda hijyen şartlarını sağlamak durumunda kalmaktadır. Yaşadığımız pandemi sürecinde Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Covid-19 ile mücadele önlemleri arasında sıraladığı “Tüm tutuklu ve hükümlülere yeteri kadar ücretsiz temizlik ve hijyen malzemesi dağıtılması” maddesi de bu ihtiyacın bir göstergesidir. Olası hastalıkları ya da salgınları önlemek amaçlı ekonomik durumları da göz önünde bulundurularak mahpusların kişisel hijyenlerini düzenli yapmaları için hapishane idaresi tarafından herhangi bir ayrım gözetmeksizin tüm mahpusların kişisel hijyen ve temizlik malzemelerine erişimleri sağlanmalıdır. Bu erişim kapsamının belirlenmesi, idareler tarafından eşitlik ilkesine göre yerine getirilmesi ve mahpuslar tarafından talep edilebilmesi için ise infaz mevzuatına geçirilmesi gerekmektedir.
Mahpusların temizliğini sağlamak için Mahpuslara Muameleye Dair Birleşmiş Milletler Asgari Standart Kurallarının (Nelson Mandela Kuralları, 2015) 18. Maddesinde “Mahpusların kendilerini temiz tutmaları zorunludur ve bu amaçla kendilerine sağlıkları ve temizlikleri için gerekli su ve tuvalet malzemesi sağlanır ve mahpusların özsaygılarına uygun bir dış görünümü sürdürebilmeleri amacıyla, saç ve sakalların uygun şekilde bakımı için gerekli, araçlar sağlanır ve erkekler düzenli tıraş olabilmelidir.” yer almaktadır. Bu doğrultuda su, tuvalet ve öz bakımlarını sağlamaları için gerekli malzemelerin hapishane idaresi tarafından sağlanması gerekmektedir.
Covid-19 ile birlikte öz bakımın yapılması için gerekli temizlik malzemelerine ne kadar ihtiyaç duyulduğu görülmüştür. Buna benzer süreçler dikkate alınarak:
-Günlük hayatta mahpusların hijyenik şartlara ulaşması için koşullar sağlanmalı, gerekli durumlarda hijyen bilinci ve sağlık hakkına ilişkin hapishane idareleri tarafından mahpuslar bilgilendirilmelidir.
-Olağanüstü önlemlerin alınması gereken salgın durumlarında mahpuslara gerekli bilgilendirmeler yapılarak süreçten ve risklerden haberdar olmaları sağlanmalıdır.
-Temizlik kitlerinin mahpuslara ücretsiz sağlanmasının eşit ve sürdürülebilir kılınması için gerekli düzenlemeler ilgili mevzuata işlenmelidir.
-Temizlik kitlerinin ücretsiz ve eşit temininin garanti altına alınması için Ceza İnfaz Kurumlarında Bulundurulacak Eşya ve Maddeler Hakkında Yönetmelik’in “Temizlik” başlığını taşıyan on üçüncü maddesine;
“Her mahpusa her ay düzenli olarak bireysel hijyenleri için 160 gr banyo sabunu, 1200 ml sıvı el sabunu, 200 ml şampuan, 20 adet hijyenik ped, 100 ml tıraş sabunu/köpüğü, 2 adet tıraş bıçağı ve 270 gr çamaşır deterjanı, ağız ve diş temizliği için 33 ml diş macunu ve yılda 4 adet diş fırçası, bulunduğu ortamın temizliği için 90 gr çamaşır suyu ve zemin temizliği için 450 gr genel temizlik maddesi, anneleri ile birlikte kalan çocuklar için ayrıca 180 adet çocuk bezi hapishane idaresi tarafından ücretsiz olarak temin edilir. Bu sınırları aşan ihtiyaçların temini, mahpus tarafından kurum kantininden satın almak kaydıyla bulundurabilir.” düzenlenmesi eklenmelidir.
-Sağlanan bu malzemeler aylık periyotlarla mahpuslara ücretsiz dağıtılmalıdır.
Organize eden kurumlar:
Türk Tabipleri Birliği
İstanbul Tabip Odası
Diyarbakır Tabip Odası
Ankara Tabip Odası
Türkiye İnsan Hakları Vakfı
Toplum ve Hukuk Araştırmaları Vakfı
Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası Genel Merkez
Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası İstanbul Şubeleri
Özgürlük İçin Hukukçular Derneği
İstanbul Diş Hekimleri Odası
İnsan Hakları Derneği İstanbul Şubesi
Hak İnisiyatifi
Çağdaş Hukukçular Derneği
Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği
İmzacılar:
Uçan Süpürge Derneği
Türkiye Sakatlar Derneği Genel Merkez
Toplumsal Haklar ve Araştırmalar Derneği
Toplumsal Dayanışma için Psikologlar Derneği
Şugarmekanlar
Pembe Hayat LGBTİ+ Dayanışma Derneği
Mersin Lgbt 7 Renk Derneği
LISTAG (LGBTI+ Aileleri ve Yakınları Dernegi
Lambdaistanbul Lgbti+ Dayanışma Derneği
Kocaeli LGBTİ+ İnisiyatifi
KAZETE
Karadeniz Kadın Dayanışma Derneği
KAOS GL
Kadınlarla Dayanışma Vakfı
İstanbul Feminist Enstitü
İnsan Hakları Gündemi Derneği
HEVİ LGBTİ+
Görülmüştür
Genç LGBTİ+ Derneği
Filmmor
Eşit Haklar İçin İzleme Derneği
Dışarda Deli Dalgalar