Fotoğraf: Hayri Tunç
Gözlem Raporu: Cumartesi Anneleri/İnsanları 962. Hafta Buluşması
Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın 962. hafta buluşmasında gözaltına alınan kayıp yakını Ali Tosun işkenceye maruz bırakıldı, Cumartesi Anneleri/İnsanları bir kez daha kelepçeli olarak muayeneye götürülmek istendi.
Raporu görüntülemek için lütfen tıklayın…
İnsan hakları örgütleri, Cumartesi Anneleri’nin 962. hafta buluşmasının polis tarafından engellenmesine yönelik gözlemlerini ve polis müdahalesi sırasında yaşanan hak ihlallerini raporlaştırdı. Rapora göre; 19 Ekim 1995 tarihinde İstanbul’da gözaltında kaybedilen Fehmi Tosun’un oğlu Ali Tosun, gözaltı sırasında işkenceye maruz bırakıldı. Polis, gözaltına alınan Cumartesi Anneleri/İnsanları ve onlara eşlik eden hak savunucularını ilk sağlık kontrolü için götürüldükleri hastaneye kelepçeli olarak sokmak istedi.
Cumartesi Anneleri’nin/İnsanları’nın, zorla kaybedilen yakınları için adalet ve hakikat talebiyle 1995 yılından bu yana her hafta bir araya geldikleri Galatasaray Meydanı’nda buluşmaları, 25 Ağustos 2018 tarihindeki 700. buluşmalarına yapılan polis müdahalesinden bu yana engelleniyor. Anayasa Mahkemesi’nin, 700. hafta buluşmasına yönelik polis müdahalesinin toplantı ve gösteri özgürlüğünün ihlali anlamına geldiğine hükmeden iki ayrı kararı da durumu değiştirmedi.
Galatasaray Meydanı’na çıkmak isteyen kayıp yakınları ve hak savunucuları, Beyoğlu Kaymakamlığı’nın yasaklama kararları gerekçe gösterilerek engellenip gözaltına alınıyor ve her hafta işkence ve diğer kötü muamele eylemlerine maruz bırakılıyor.
Türkiye İnsan Hakları Vakfı, Hakikat Adalet ve Hafıza Çalışmaları Derneği (Hafıza Merkezi), Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi ve Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği (MLSA), kayıp yakınlarına yönelik engellemeleri her cumartesi gözlemleyip raporlaştırıyor.
Cumartesi Anneleri’nin/İnsanları’nın 2 Eylül 2023 tarihinde gerçekleşen 962. hafta buluşmasına ilişkin hak örgütlerinin hazırladığı raporda öne çıkan tespitler şunlar oldu:
- Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın hakikat ve adalet taleplerini dile getirmek için buluşma mekanı haline getirdikleri Galatasaray Meydanı, meydana yakın noktalar ve meydana çıkan bazı sokaklara saatler önce polis ekipleri konuşlandırıldı.
- Halihazırda bariyerler ile çevrili olan Galatasaray Meydanı etrafında buluşma saatinden önce kalkanlı çevik kuvvet polisleri ile bir engel daha oluşturuldu.
- Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın buluşmasına yönelik müdahale öncesinde ya da sırasında meydan ve meydana yakın noktalarda ilk yardım aracı bulundurulmadı.
- 1 Eylül’de görevden ayrıldığına dair mesaj yayınlayan Beyoğlu Kaymakamı Mustafa Demirelli’nin 31 Ağustos’ta imzaladığı yasaklama kararını dayanak olarak gösteren polis, Cumartesi Anneleri/İnsanları’na İstiklal Caddesi üzerinde iki farklı noktada müdahale etti.
- İstiklal Caddesi üzerindeki Sismanoglio Megaro Binası önünde “güvenlik çemberi” ile ablukaya alınan Cumartesi Anneleri/İnsanları ve hak savunucularına “Dağılın” anonsu yapılmasına rağmen dağılmaları için herhangi bir imkan sağlanmadan aralarında 71 yaşındaki kayıp yakını Hanife Yıldız ve 72 yaşındaki kayıp yakını Mikail Kırbayır’ın da bulunduğu 29 kişi kelepçelenerek gözaltına alındı.
- 19 Ekim 1995 tarihinde İstanbul’da gözaltında kaybedilen Fehmi Tosun’un çocukları Besna Tosun ve Ali Tosun ile 21 Mart 1995 tarihinde İstanbul’da gözaltına alınan ve ağır işkence izleri taşıyan bedeni aylar sonra bir kimsesizler mezarlığında bulunan Hasan Ocak’ın kardeşi Maside Ocak, tüm engellemelere rağmen Galatasaray Meydanı’na ulaştı. “Dağılın” anonsu yapılmadan kayıp yakınları “güvenlik çemberi”nde ablukaya alındı. Kayıp yakınlarını “güvenlik çemberi”ni oluşturan kalkanlar ile sıkıştıran polis, “işkence ve diğer kötü muamele yasağı”na aykırı olarak Ali Tosun’a ters kelepçe yaptı. Gözaltı işlemi sırasında Ali Tosun’a fiziksel şiddet de uygulandı.
- Beyoğlu Kaymakamlığı tarafından 962. hafta buluşmasına yönelik alınan yasaklama kararının tarihi 31 Ağustos 2023 ve sayısı E-34255955-81381-2023083116075051798 sayılı olsa da 2 Eylül 2023 tarihli “yakalama tutanağı”nda gözaltılara gerekçe olarak Beyoğlu Kaymakamlığı’nın 959. hafta buluşmasına yönelik aldığı 11 Ağustos tarihli ve 2023081113524417015 sayılı yasaklama kararı yazıldı. Tutanakta, Cumartesi Anneleri/İnsanları’na 11 Ağustos tarihli kararın tebliğ edildiği belirtildi.
- Bu hafta da Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın buluşmalarını kriminalize edecek şekilde Galatasaray Meydanı’na polis köpekleri getirildiği görüldü.
- Sivil giyimli polislerle sürekli iletişim halinde olduğu gözlemlenen ve Atlas Pasajı esnafı olduğunu iddia eden bir kişi, Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın gözaltına alınma anlarını görüntülemeye çalışan bir kadın gazeteciye fiziksel olarak müdahale etti. Aynı kişi, kendisine tepki gösteren gazeteci ve vatandaşları tehdit etti.
- İstiklal Caddesi’nde gözaltına alındıktan sonra Bahçelievler Devlet Hastanesi’ne götürülen 10 kişilik grup, hastaneye kelepçeli olarak sokulmak istendi. İtirazlar üzerine bu ısrarlarından vazgeçen polisler, sağlık kontrolü sonrasında gözaltındaki Cumartesi Anneleri/İnsanları ve hak savunucularına tekrar kelepçe takmak istedi.
- Gözaltına alınan Cumartesi Anneleri/İnsanları ve hak savunucuları, yalnızca bir tanesinin havalandırmasının açık olduğu öğrenilen gözaltı araçlarında ortalama 2 saat 12 dakika tutuldu.
- Gözaltına alınan Cumartesi Anneleri/İnsanları ve onlara eşlik eden hak savunucuları, ifade işlemleri sonrasında ikinci sağlık kontrolü için üç grup halinde Galatasaray Meydanı’na uzak üç farklı hastaneye götürüldü ve bu hastanelerden serbest bırakıldı.
- Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın 962. hafta buluşmasına yönelik hukuksuz polis müdahalesinin Galatasaray Meydanı ve çevresinde hayatın olağan akışını, yaya-araç trafiğini ve bölge esnafının çalışmasını olumsuz etkilediği gözlemlendi.
Raporu Görüntülemek için Lütfen Tıklayın…
Beyoğlu Kaymakamlığı’nın Yasak Kararına İlişkin Ek Notlar:
Cumartesi Anneleri/İnsanları, AYM’nin Maside Ocak Kışlakçı kararının ardından ilk kez 8 Nisan 2023 tarihinde gerçekleştirdikleri 941. hafta buluşması için Galatasaray Meydanı’na çıkmış ve polis engeliyle karşılaşarak gözaltına alınmıştı. Cumartesi Anneleri/İnsanları, 8 Nisan gününden bu yana geçen 17 hafta boyunca, 13 Mayıs Cumartesi günü hariç her cumartesi günü barışçıl eylemlerini gerçekleştirmek için Galatasaray Meydanı’na çıkmaya devam etti. Gözlemci kurumlar, 944. haftadan itibaren ortak gözlem yapmaya başladı. Ortak gözlem yapılan süreçte, AYM’nin Maside Ocak Kışlakçı kararına rağmen gerçekleşen engellemelere dayanak olarak gösterilen yasaklama kararlarına ilişkin ek not ve değerlendirmelerimiz şu şekildedir:
- 947. hafta’ya kadar İstanbul Valiliği veya Beyoğlu Kaymakamlığı’nın herhangi bir yasaklama kararı tespit ve beyan edilmedi.
- Ancak, 947. hafta’da gözaltı sonrasında kolluk tarafından tutulan kimlik tespit tutanağında Beyoğlu Kaymakamlığı’nın 12 Mayıs 2023 tarihli toplantı ve gösteri yürüyüşü yasaklama kararı ifadesi yer aldı.
- 948. hafta ile 949. hafta’larda ise gözaltı sonrasında kolluk tarafından tutulan kimlik tespit tutanağında Beyoğlu Kaymakamlığı’nın 22 Mayıs 2023 tarihli toplantı ve gösteri yürüyüşü yasaklama kararı ifadesi yer alıyordu. 948. hafta’da ifade işlemleri için gidilen Güvenlik Şube’de avukatlara “Beyoğlu Kaymakamlığı’nın 22 Mayıs 2023 tarihli toplantı ve gösteri yürüyüşü yasaklama kararı” olduğu belirtilerek bir yazı gösterildi. Bu yazının içeriğinde, Beyoğlu İlçe Emniyet Müdürlüğü tarafından Beyoğlu Kaymakamlığı’ndan Taksim Meydanı ve çevresi ile İstiklal Caddesi üzerinde tüm toplanma, basın açıklaması ve benzeri etkinliklerin 15 gün süreyle yasaklanması talebinde bulunuyordu. Bu talebin kaymakamlık tarafından kabul edildiğine dair ıslak imzalı bir onay bulunmuyordu.
- 950. hafta buluşması ise “Avrupa’nın kulüpler bazında en prestijli organizasyonu olan 10 Haziran 2023 Cumartesi günü İstanbul’da düzenlenecek olan 2023 UEFA Şampiyonlar Ligi Finali” gerekçe gösterilerek Beyoğlu Kaymakamlığı tarafından alınmış olan bir günlük etkinlik yasaklama kararıyla engellendi.
- 951. hafta ve 952. hafta buluşmaları, AYM kararlarından sonra ve bu kararlara rağmen Beyoğlu Kaymakamlığı tarafından doğrudan Cumartesi Anneleri/İnsanları’na yönelik alınan bir günlük yasaklama kararları ile engellendi.
- 953. hafta buluşması, önceki iki hafta olduğu gibi doğrudan Cumartesi Anneleri/İnsanları’na yönelik bir günlük yasaklama kararı ile engellendi. Bu karara, izinde olan Beyoğlu Kaymakamı Mustafa Demirelli yerine Şişli Kaymakamı Ahmet Gazi Kaya imza attı. Buna rağmen “Olur” altındaki imzada Kaya’nın Demirelli yerine “vekaleten” imza attığına dair herhangi bir ibare yer almadı.
- 953. hafta buluşmasında olduğu gibi 954. hafta buluşması da Beyoğlu Kaymakamı Mustafa Demirelli yerine Şişli Kaymakamı Ahmet Gazi Kaya’nın imza attığı Cumartesi Anneleri/İnsanları’na yönelik alınan bir günlük yasaklama kararı ile engellendi.
- 955, 956 ve 957., 958., 959. ve 960. hafta buluşmaları da 951. haftadan itibaren olduğu gibi AYM kararlarından sonra ve bu kararlara rağmen Beyoğlu Kaymakamlığı tarafından doğrudan Cumartesi Anneleri/İnsanları’na yönelik alınan bir günlük yasaklama kararları ile engellendi.
- 961. hafta buluşmasına ilişkin “yakalama tutanağı”nda belirtilen E-34255955-81381-2023080413541119791 sayılı yasaklama kararı ifade işlemlerine katılan avukatlara gösterilmemiştir. Ancak, “yakalama tutanağı”nda karar tarihi yer almayan söz konusu yasaklama kararının sayı numarası, 958. hafta için verilen 04.08.2023 tarihli yasaklama kararı ile aynı sayı numarasını taşımaktadır. Söz konusu yasaklama kararı bir gün süreli olup yasak da 05.08.2023 günü saat 23:59’da sona ermiştir. Beyoğlu Kaymakamlığı’nın resmi web sitesinde 26.08.2023 tarihine ilişkin bir yasaklama kararı yayınlanmamıştır; İHD İstanbul Şubesi yetkililerine, Cumartesi Anneleri/İnsanları ve hak savunucularına ya da avukatlarına da önceden bir yasaklama kararı tebliğ edilmemiştir. 961. hafta için verilmiş bir yasaklama kararı olup olmadığı bilinmediği için avukatlar, 962. hafta buluşmasında gözaltına alınanlara eşlik ettikleri sırada bu kararı bir kez daha sormuşlardır. Görüşülen emniyet amiri, kararın henüz kendisine de ulaşmadığını beyan etmiştir.
Raporu Görüntülemek için Lütfen Tıklayın…
Cumartesi Anneleri/İnsanları Haftalık Gözlem Raporlarına İlişkin Ek Notlar:
Türkiye İnsan Hakları Vakfı, Anayasa Mahkemesi’nin hak ihlali kararının ardından Hakikat Adalet Hafıza Merkezi, Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği ve Uluslararası Af Örgütü Türkiye ile birlikte Cumartesi Anneleri’nin/İnsanları’nın her hafta Galatasaray Meydanı’nda gerçekleştirdikleri buluşmalara yönelik engellemeleri ve ortaya çıkan hak ihlallerini Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) standartlarına riayet ederek gözlemleyip raporlaştırıyor.
Bu ortak izleme çalışmasının, Galatasaray Meydanı üzerindeki hukuki dayanaktan yoksun abluka kaldırılana kadar her hafta sürdürülmesi planlanıyor.
Gözlemci kurumlar, yetkililerin Cumartesi Anneleri’ne/İnsanları’na yönelik tutumlarının, gözaltında yakınlarını kaybedenlerin adalet ve hakikat taleplerini görünmez kılmayı amaçladığını belirtiyorlar.
Önceki gözlem raporlarını görüntülemek için tıklayın.