10 Aralık İnsan Hakları Günü’nde Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) ve İnsan Hakları Derneği (İHD), Türkiye’deki insan hakları ihlallerini verilerle ortaya koyan bir bilgi notu yayınladı.
Bilgi Notu Verilerle 2023 Yılında Türkiye’de İnsan Hakları İhlalleri
10 Aralık 2023
Verilerle 2023 Yılında Türkiye’de İnsan Hakları İhlalleri
İÇİNDEKİLER:
- YAŞAMA HAKKI
- TOPLANMA ve GÖSTERİ ÖZGÜRLÜĞÜ
- ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜĞÜ
- KÜRT SORUNU
- KADIN ve LGBTİ+ HAKLARI
- ÇOCUK HAKLARI
- MÜLTECİLER ve SIĞINMACILAR
- EKONOMİK ve SOSYAL HAKLAR
BİLGİ NOTUNUN TAM METNİNİ GÖRÜNTÜLEMEK İÇİN LÜTFEN TIKLAYIN!
YAŞAM HAKKI
İnsan hakları fikrini referans almaktan tümüyle vazgeçen siyasal iktidarın ekonomiden toplum sağlığına kadar ülkenin tüm meselelerini güvenlik sorunu haline getiren, toplumu kutuplaştıran, şiddeti esas alan, bilhassa da Kürt sorununun ve uluslararası sorunların çözümünde çatışma ve savaşı tek yöntem haline getiren politikaları sonucu 2023 yılında da kaygı verici boyutta yaşam hakkı ihlalleri yaşanmıştır.
Yaşam hakkı ihlalleri, sadece devletin güvenlik güçleri tarafında gerçekleştirilen ihlaller ile sınırlı değildir. Yapısal şiddetin bir ürünü olarak ve/veya üçüncü kişiler tarafından gerçekleştirilen fakat devletin, “önleme ve koruma” yükümlülüğünü yerine getirmeyerek neden olduğu ihlalleri de kapsamaktadır.
6 Şubat 2023 tarihinde, Türkiye’nin de içinde yer aldığı coğrafyanın yakın tarihinde görülen en büyük doğal afetlerden biri yaşanmıştır. Türkiye, aktif fay hatlarının bulunduğu bir deprem ülkesidir. Bu gerçekliğe ve geçmişte yaşanan depremlerden çıkarılan acı derslere rağmen siyasal iktidarlar, sorumluluklarını yerine getirmemişler, bilimin gereklerine uygun deprem hazırlıkları yapmamışlar, etkin afet yönetim planları oluşturmamışlardır. Bu kabul edilemez eksikliği/ihmali devletlerin başta yaşam hakkı olmak üzere tüm hak ve özgürlükleri koruma ve geliştirme yükümlülüğü/sorumluluğu ile birlikte değerlendirdiğimizde depremin yol açtığı ölümler yaşam hakkı ihlalidir.
Resmî açıklamalara göre 6 Şubat depremlerinde:
- En az 50 bin 783 kişi yaşamını yitirmiş, 107 bin 204 kişi ise yaralanmıştır.
İnsan Hakları Derneği (İHD) ve Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) Dokümantasyon Birimi/Merkezi verilerine göre 2023 yılının ilk 11 ayında:
- Kolluk güçlerinin yargısız infazı, dur ihtarına uyulmadığı gerekçesiyle veya rastgele ateş açması sonucu 3’ü mülteci 12 kişi yaşamını yitirdi, 6’sı mülteci toplam 12 kişi yaralandı.
- Gözaltında bulunan 6 kişi şüpheli bir şekilde yaşamını yitirdi.
- Ülke içinde, Suriye ve Kuzey Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde (IKBY) yaşanan silahlı çatışmalar sonucunda, 59’u güvenlik görevlisi (49’u asker, 4’ü polis, 6’sı korucu), 147’si militan, 1’i sivil olmak üzere, en az 207 kişi yaşamını yitirdi. Aynı dönemde 36’sı asker, 14’ü polis, 1’i korucu olmak üzere en az 51 kişi yaralandı.
- Güvenlik güçlerine ve/veya resmî kurumlara ait araçların çarpması sonucu 3’ü çocuk, en az 6 kişi yaralandı.
- Mayın ve sahipsiz bomba vb. patlaması sonucu en az 1 kişi yaralandı.
- İHD’nin verilerine göre hapishanelerde hastalık, intihar, şiddet, ihmal, firara müdahale vb. gerekçelerle en az 43 kişi yaşamını yitirdi.
- Mülteciler/göçmenler, Kürtler, LGBTİ+’lar, Aleviler ve gayri müslimleri hedef alan ırkçı, fobik ve nefret içerikli saldırılar sonucu en az 13 kişi yaşamını yitirdi, 24 kişi ise yaralandı. (Bu sayılara deprem sürecinde linç edilen 3 kişi de dahildir)
- Zorunlu ya da muvazzaf olarak askerlik görevini yaparken en az 15 kişi kaza, patlama, inthar ve/veya şüpheli bir şekilde yaşamını yitirdi, 14 kişi yaralandı.
- İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi’nin (İSİG) verilerine göre iş kazaları/cinayetleri sonucu Türkiye’de 2023 yılının ilk 11 ayında en az 1772 işçi yaşamını yitirdi.
- Binanet’in verilerine göre 2023 yılının ilk 11 ayında erkekler tarafından en az 303 kadın, 27 çocuk öldürüldü.