Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) 2023 Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezleri Raporu yayınlandı. Raporu göre 2023 yılında 781 kişi kendisi ya da bir yakını işkence ve diğer kötü muamele gördüğü için TİHV’e başvurdu.
Raporu indirmek için lütfen tıklayın…
Sunuş ve Genel Değerlendirme
Türkiye İnsan Hakları Vakfı’nın (TİHV) işkence, diğer zalimane, insanlık dışı muamele davranış ve cezalandırmalara maruz kalan kişiler için tedavi ve rehabilitasyon hizmeti çalışmalarını “Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezleri Raporu” başlığında her yıl olduğu gibi bu yıl da sizlerle paylaşıyoruz.
2023 yılına ait bu raporun ilk sözleri olarak 6 Şubat 2023 ve devamında hayatımızda yer alan depremlerin yol açtığı tarifsiz acıların ve ağır yıkımın yaşandığı/yaşanmakta olduğu bu dönemin hiç kuşkusuz unutulmayacak bir dönem olarak bireysel ve kolektif hafızamızda yerini aldığı ifade etmeliyiz.
TİHV, Türk Tabipleri Birliği (TTB) ve İnsan Hakları Derneği (İHD) ortamındaki çabaların sonucu olarak 32 insan hakları savunucusu insan ve İHD tarafından 1990 yılında kurulmuştur.
TİHV kurulduğu 1990 yılından bu yana işkence ve diğer kötü muameleye maruz kalan 22.000’den fazla kişiye tedavi ve rehabilitasyon hizmeti veren, işkence ve diğer kötü muamelenin tespiti, belgelenmesi ve onarımı konularında yaptığı bilimsel çalışmalar ile ulusal ve uluslararası çevrelerce referans alınan bir insan hakları örgütüdür. Ayrıca uluslararası insan hakları belgelerinde ve iç hukukta tanımlanan özellikle işkence ve diğer ağır/ciddi insan hakları ihlallerinin önlenmesine yönelik süreli ya da süresiz yayın ve dokümantasyon, bilimsel araştırma ve eğitim yapmak da TİHV’in kuruluş amaçları arasındadır.
TİHV’in işkence gören kişilerin fiziksel, ruhsal ve sosyal sorunlarının çözümüne yönelik sunduğu bu hizmet, başta sağlık çalışanları olmak üzere çok farklı uzmanlık alanından sayıları yüzlerle ifade edilen profesyonel ve gönüllü ekipler tarafından disiplinler arası bir yaklaşımla gerçekleştirilmektedir.
TİHV, hâlen Ankara, Diyarbakır, İstanbul, İzmir ve Van illerindeki beş tedavi ve rehabilitasyon merkezi ile Cizre’deki bir “referans merkezi”nde işkence görenlerin tedavi ve rehabilitasyonuna yönelik çalışmalarını sürdürmektedir. 2023 yılı içinde işkenceye maruz kaldıkları ya da yakını oldukları için 781 işkenceye maruz kalan ya da yakını olan kişi tüm merkezlerimize başvurmuştur. Başvurularımızın tedavi ve rehabilitasyon süreçlerine ilişkin kapsamlı veri ve değerlendirmeler raporumuzun ileri bölümlerinde yer almaktadır.
TİHV, işkence vakalarının belgelenmesi, raporlanması ve işkence görenlerin tedavi ve rehabilitasyon süreçlerine katkı anlamında bir okul hâline gelmiştir. TİHV, gerek İstanbul Protokolü’nün oluşturulması fikrinin 1996 yılında ortaya atıldığı ilk toplantıdan bugüne kadar İstanbul Protokolü’nün oluşum süreci dâhil tüm aşamalarında, gerekse de temel yaklaşımı, kapsamı ve ilkelerinin korunmasına mutlak özen göstermek kaydı ile, 2022 baskısının hazırlanması sürecinde yer alan asli unsurlardan birisi olmuştur. BM ile TİHV arasında imzalanan sözleşme ile İstanbul Protokolü’nün 2022 baskısının resmî çeviri niteliği taşımayan Türkçeye çeviri hakkının TİHV’e verilmesi üzerine tıpkı 22 yıl önce İstanbul Protokolü’nün ilk baskısında olduğu gibi, İstanbul Protokolü’nün Türkçe çevirisi ve baskısı TİHV tarafından tamamlanmış ve 10 Haziran 2023 tarihinde kamuoyu ile paylaşılmıştır. Bu vesile ile İstanbul Protokolü’nün 2022 baskısına dayalı güncellenecek eğitim modüllerine dayalı olarak eğitim programlarının da başlatılacağını paylaşmak isteriz.
İşkence ve kötü muamele gören kişilerin birçoğu karmaşık travmanın başka bileşenlerinden de etkilenmektedir. Mümkün olduğu kadar kapsamlı bir onarım için tıptan daha fazlasının gerekli olduğunun bilinciyle, TİHV karmaşık ve sürmekte olan toplumsal travma ile baş etme sorununu da ele alan daha bütüncül ve çok disiplinli bir programın geliştirmesi için 2004 yılından bu yana çalışmalar yürütmektedir.
TİHV, Türkiye’de yaşanan insan hakları ihlallerini düzenli olarak izleyip doğru, hızlı ve sürekli bir biçimde ortaya çıkarmak ve böylelikle ihlalleri önlemek amacıyla iki dilde (Türkçe ve İngilizce) günlük ve yıllık insan hakları raporları ile özel ihlal ve olaylara özgülenmiş raporlar yayınlamaktadır.
Tüm ülkenin bir işkence mekânına dönüştürülmeye, insan hakları ihlallerinin kurala, hak kullanımının ise bir istisna hâline dönüştürülmeye, sivil alanın kapatılarak değerlerin tahrip edilmeye çalışıldığı bir ortamda TİHV, birikimine dayalı olarak geliştirdiği yeni programlar aracılığı ile kamusal hayatın insan haklarının kurucu rolü temelinde tahkim edilmesine katkıda bulunmaktadır. Bu kapsamda; 1 Mart 2021 tarihinden itibaren İHD, FIDH ve OMCT ile birlikte kapsamlı bir proje/program sürdürülmektedir. Bu proje/program ile Türkiye’nin 6 bölgesinde (Çukurova, Doğu Anadolu, Ege, Güneydoğu, İç Anadolu ve Marmara) insan hakları mücadelesinin tabanını genişletme; yerel düzlemdeki ve ülke çapındaki çabalar arasında köprü kurma ve önleyici ve koruyucu mekanizmaların tesisi dâhil olmak üzere her düzeyde insan hakları aktörlerini güçlendirme amaçlanmaktadır.
Hiç kuşkusuz tüm bu çalışmalar, TİHV’in yıllardır maddi ve manevi büyük bir özveriyle görev yapan kurucular kurulu üyeleri, yönetim kurulu üyeleri ve çalışanlarının yanı sıra ülkenin dört bir yanında aynı amaç için bir araya gelmiş başta sağlık çalışanları, hukukçu ve insan hakları savunucuları olmak üzere farklı toplumsal kesimlerden ve uzmanlık alanlarından yüzlerce duyarlı insanın ortak çabası ile gerçekleştirilmektedir.
Son olarak çalışmalarımıza katkıda bulunan, bizi yalnız bırakmayan tüm dostlarımıza, çalışmalarımıza başından bu yana destek veren İnsan Hakları Derneği ve Türk Tabipleri Birliği başta olmak üzere ilgili tüm kurumlara bir kez daha şükranlarımızı sunuyoruz.
Dr. Metin Bakkalcı
Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) Başkanı
Ankara, 1 Mayıs 2024