SUNUŞ
Türkiye İnsan Haklan Vakfı’nın geleneksel hale gelen yıllık insan hakları raporlarının bir yenisi gecikmeyle de olsa kamuoyunun bilgisine sunulmaktadır. 1993 yılında yaşanan insan hakları ihlallerini ele alan bu rapor, TİHV Dokümantasyon Merkezi tarafından hazırlanmıştır. Böyle bir raporun hazırlanmasındaki amaç, iç ve dış kamuoyunu ve yetkilileri- insan hakları ihlalleri konusunda bilgilendirmek ve uyarmak, onlara bu konuda değerlendirme olanağı sağlamaktır.
Raporun hazırlanmasında özel kaynaklarımızdan, gazete ve dergilerde yer alan haberlerden, TİHV’nin günlük insan hakları raporlarından, İnsan Hakları Derneği ve şubeleri ile insan hakları savunucularının verdiği bilgilerden yararlanılmıştır. Rapor hazırlanırken haber ve bilgilerin doğruluğu ve kaynakların güvenilirliği konusunda titiz davranılmış, olaylar mümkün olduğunca nesnel olarak ele alınmıştır. Tek kaynaktan alınan, doğrulatılamayan ya da sağlıklı görülmeyen ve abartılı bulunan pek çok olay rapora dahil edilmemiştir.
İnsan haklarını savunan bağımsız bir kuruluş olmamızın doğal bir sonucu olarak raporda, rejimin yapısı ve niteliğinden kaynaklanan, Anayasa ve yasalardaki anti demokratik hükümlerin neden olduğu ya da siyasal iktidarın ve kamu görevlilerinin yol açtığı ihlallere ağırlık verilmiştir. Ancak Türkiye’de yaşanan şiddetin boyutları ve geldiği nokta göz önünde tutularak başta PKK olmak üzere çeşitli silahlı grupların gerçekleştirdiği eylem ve saldırılar da değerlendirilerek rapor kapsamına alınmıştır.
1993 yılında yaşanan insan hakları ihlalleri raporda, “Kürt Sorunu”, “Yargısız İnfazlar”, “Faili Meçhul Cinayetler”, “Ölüm Cezaları”, “İşkence”, “Düşünce, Basın ve İnanç Özgürlüğü”, “Örgütlenme Özgürlüğü” ve “Diğer Konular” ana başlıkları altında toplanmıştır. Bu konular, çeşitli bölümlerde incelenmiş ve her bölümde çok sayıda örneğe yer verilmiştir. Verilen örnekler o alanda bir yıl boyunca yaşanan gelişme ve ihlallerin tamamını kapsamamaktadır. Hatta kimi zaman çok az bir bölümünü kapsamaktadır. Bu nedenle rapor değerlendirilirken, 1993 yılı içinde yaşanan insan hakları ihlallerinin daha üst boyutta ve çok daha fazla olduğu göz önünde tutulmalıdır.
Raporda, TİHV Başkanı Yavuz Önen’in ‘1993’ün Ardından İnsan Haklarının Genel Durumu’ başlıklı bir değerlendirmesi ile TİHV Genel Sekreteri Mahmut Tali Öngören’in ‘Mega Medya Nereye Koşuyor?’ başlıklı yazısına da yer verilmiştir. Yavuz Önen’in değerlendirme yazısında 1993 yılında Türkiye’de ve dünyada yaşanan bazı önemli konulara vakfın yaklaşımı anlatılmıştır. Mahmut Tali Öngören ise yazılı, sözlü ve görüntülü basının insan haklarına yaklaşımını ve bu konudaki olumsuz gelişmeleri değerlendirmiştir. TİHV’nin 1993 yılındaki çalışmalarının bir özeti de raporun sonunda yer almaktadır.
TİHV bünyesinde oluşturulan Dokümantasyon Merkezi, vakfın faaliyete geçtiği 1990 yılının Mart ayından itibaren çalışmaya başlamıştır. Merkez 2 Nisan 1990 tarihinden bu yana (Pazar ve Cumartesi günleri hariç) günlük insan hakları raporu hazırlamaktadır. Dokümantasyon Merkezinde gazeteler ve dergiler sürekli taranmakta, kupürler tasnif edilmekte ve konularına göre dosyalanmaktadır. Ayrıca bilgisayar destekli bir bilgi bankası ile belge ve video kaset arşivi oluşturulmuştur. Dokümantasyon Merkezi, elindeki bilgi ve belgeler aracılığıyla insan hakları konusuna ilgi duyan kişi ya da kuruluşlara yardımcı olmakta, insan hakları mücadelesine bu boyutuyla omuz vermektedir.
Dokümantasyon Merkezi, 4 yıllık faaliyeti süresince yukarıda özetlenen günlük işler dışında çeşitli raporlar hazırlamış, bunları iç ve dış kamuoyunun bilgisine sunmuş, ayrıca vakfın tanıtılması faaliyetine katkıda bulunmuştur. Hazırlanan raporları şöyle sıralayabiliriz:
- 1990 Basın Raporu (Tamamı Türkçe – özeti Türkçe ve İngilizce)
- 1990 Yılı Raporu (Türkçe – İngilizce)
- 1991 Yılı İşkence Raporu (Türkçe – İngilizce)
- Türkiye İnsan Hakları Raporu – 1991 (Türkçe – İngilizce)
- 100 Gün Raporu – 1992 (Türkçe – İngilizce)
- 6 Aylık Rapor – 1992 (Türkçe – İngilizce)
- Türkiye İnsan Hakları Raporu – 1992 (Türkçe – İngilizce)
- 500 Günlük Rapor – 1993 (Türkçe – İngilizce)
- Koalisyon Hükümetinin Ardından – 1993 (Türkçe – özeti İngilizce)
TİHV Dokümantasyon Merkezi, bu tür raporları hazırlamaya gelecekte de devam edecektir. Bu nedenle hazırlanması düşünülen raporların daha kapsamlı olabilmesi için insan haklarına duyarlı kişi ya da kuruluşların bizlere belge ve bilgi aktararak yardımcı olmasını diliyoruz.
Yaptığımız çalışmanın her aşamasında bize destek olan, belge ve bilgi aktaran tüm dostlarımıza, yıllardır omuz omuza mücadele verdiğimiz insan hakları savunucularına saygılarımızı sunuyoruz. Ayrıca bir tablosunu TİHV’ye vererek, raporumuzun kapağını oluşturmamıza katkıda bulunan kurucu üyemiz Muzaffer İlhan Erdost ile raporun baskıya hazırlanmasında büyük emekleri geçen MF-Tasarım Tanıtım ve Yayıncılık çalışanlarına teşekkürü borç biliriz.
1994 yılının insan bak ve özgürlükleri açısından somut adımların atıldığı, başta yaşama hakkı olmak üzere insan hakları belgelerinde yazılı olan tüm haklara saygı gösterildiği, insanın insanı öldürmediği, barış içinde bir geleceğin başlangıcı olması en büyük dileğimizdir.
20 Haziran 1994/ ANKARA