ÖNSÖZ
Türkiye İnsan Hakları Vakfı ülkemiz ihtiyaçlarından doğan ve kurulduğu 1990 yılından bu yana yaptığı sorumlu bilimsel çalışmaları ile hem ülkemiz çapında hem de uluslararası alanda haklı bir üne sahip bir örgüttür.
TİHV çalıştığı alanın doğası gereği ilk kurulduğu andan itibaren hem Türk Tabipleri Birliği ile hem de Adli Tıp Uzmanları Derneği ile birçok başarılı projeyi eşit ortaklar olarak yürütmüştür.
Bugün gecikerek de olsa sunduğumuz bu çevirinin basılması da böyle bir işbirliğinin ürünüdür.
1991 yılında Birleşmiş Milletler tarafından hazırlanan bu eserin 17 yıl sonra çevirisini basmamızın nedeni bu alandaki ihtiyacı hissetmemizdendir.
Ülkemizde Minnesota Protokolü diye yargısız infaz iddialarında kullanılacak bir el kitabı ve protokol olduğu ilk olarak 1993 yılında Aydın ilinde gözaltında iken ölen ve resmi rapora göre ölüm nedeni açlık grevi olan bir tutuklunun ölüm nedenini araştırmak üzere İzmir Tabip Odası İnsan Hakları Komisyonu ve TİHV İzmir temsilciliğinin ortaklaşa yaptığı çalışma sırasında fark edilmişti.
Nitekim bu komisyon alternatif raporunu Minnesota Protokolü ışığında hazırlamış ve şahsın işkence sonucu öldüğü tıbbi kanaatini raporun sonunda bildirmiş yıllar süren mahkeme süreci sonunda şahsın gözaltında iken işkence sonucu öldüğü mahkeme kararı ile de kabul edilmiştir. Bizler mahkemenin bu kanaate varmasında hazırlanan alternatif raporun uluslararası standartlara dayandırılmış olmasının büyük etkisi olduğunun farkındayız.
Bugün itibarı ile Adli Tıp Hizmetlerinin yeterli olup olmadığı tartışmalarını bir kenara bırakırsak 13 – 14 yıl öncesine göre bir gelişme içinde olduğu açıktır. Bu gelişmenin nedenlerinden birinin de Adli Tıp Hizmetlerinde uluslararası standartları yakalamak tartışmalarının olduğunu ve bu tartışmaların temel kaynaklarından birinin de Minnesota Protokolü olduğunu biliyoruz.
Ancak özellikle işkence gibi devlet görevlileri yada onların himayesindeki kişiler tarafından işlenen bir suçun soruşturulmasında özerk olmayan tamamıyla Adalet Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı kontrolündeki kurumların çalışanı olan kişiler tarafından gerçekleştirilen suç delillerinin toplanması ve değerlendirilmesi sürecinin “dış etkilerden uzak olduğu” ön kabulü ve mağdur tarafının ‘kendi ‘ bilirkişisinin görüşlerinin otomatikman mahkemelere sunulduğu bir standart bir yapılanmanın olmaması adalet mekanizmasının gerçekleri ortaya çıkarmasında zorluklara yol açmaktadır.
Bugün çevirisini sunduğumuz Minnesota Protokolü sayesinde biliyoruz ki gözaltında ölüm olaylarında ölen yakınları ya da onların yasal temsilcileri otopsi sırasında kendi bilirkişisinin gözlemci olarak da olsa bulunması konusunda ısrar etme hakkına sahiptir.
Tek başına bu bilginin yaygınlaşması bile Anadolu’nun ücra köşelerinde Adli Tıp Biliminin icra edildiği standartları yükseltecektir.
Bu kılavuzun tüm adli tabiplere ve zaman zaman adli görev yapan tüm hekimlere, hukuk dışı, keyfi ve yargısız infaz iddialarının soruşturması ile ilgilenen hâkim, savcı ve avukatlarında içinde bulunduğu tüm hukukçulara, bu tür soruşturmalarda görev alan ilgili tüm profesyonellere, tüm insan hakları savunucularına ve hukuk dışı, keyfi ve yargısız infaz sonucu öldüğünden şüphelenilen kişilerin aileleri ve onların yasal temsilcilerine faydalı olacağını umuyorum.
Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Hukuk Doktoru İdil Işıl Gül ve Adli Tıp Uzmanı Önder Özkalıpçı’ya bu eserin gönüllü çevirisini yaptıkları için Prof. Dr. Şebnem Korur Fincancı ve Doç. Dr. Nadir Arıcan’a ve Doç. Dr. Coşkun Yorulmaz’a verdikleri gönüllü danışmanlık desteği için en içten teşekkürlerimizi sunuyorum. İşkencesiz ve barış dolu bir Türkiye özlemiyle…
TİHV Yönetim Kurulu Başkanı
Yavuz Önen
***
Kılavuzun tamamına erişmek için tıklayınız.