SUNUŞ
Türkiye İnsan Hakları Vakfı’nın geleneksel yıllık insan hakları raporlarının bir yenisi daha kamuoyunun bilgisine sunulmaktadır. 1994 yılında yaşanan insan hakları ihlallerini ele alan bu rapor, TİHV Dokümantasyon Merkezi tarafından hazırlanmıştır. Böyle bir raporun hazırlanmasındaki amaç, iç ve dış kamuoyunu ve yetkilileri insan hakları ihlalleri konusunda bilgilendirmek ve uyarmak, onlara bu konuda değerlendirme yapma olanağı sağlamaktır.
Raporun hazırlanmasında özel kaynaklarımızdan, gazete, dergi ve diğer yayınlarda yer alan haberlerden, TİHV’nin günlük insan hakları raporlarından, İHD merkez ve şubeleri ile insan hakları savunucularının verdiği bilgilerden, resmi makamların açıklamalarından, her düzeydeki yetkili kişilerin konuşmalarından yararlanılmıştır. İnsan haklarını savunan hükümet dışı bağımsız bir kuruluş olmamızın doğal bir sonucu olarak raporda, rejimin yapısı ve niteliğinden kaynaklanan, Anayasa ve yasalardaki anti demokratik hükümlerin neden olduğu ya da siyasal iktidarın ve kamu görevlilerinin yol açtığı ihlallere ağırlık verilmiştir. Ancak Türkiye’de yaşanan şiddetin boyutları ve geldiği nokta göz önünde tutularak başta PKK olmak üzere çeşitli silahlı grupların gerçekleştirdiği eylem ve saldırılar da değerlendirilerek rapor kapsamına alınmıştır.
Rapor hazırlanırken haber ve bilgilerin doğruluğu ve kaynakların güvenilirliği konusunda titiz davranılmış, olaylar mümkün olduğunca nesnel olarak ele alınmıştır. Tek kaynaktan alınan, doğrulatılamayan yada sağlıklı görülmeyen ve abartılı bulunan pek çok olay rapora dahil edilmemiştir. Hazırlık çalışması boyunca önyargısız ve objektif davranılmış, çoğu kez raporun gecikmesine yol açacak ölçüde olaylarla ilgili incelemeler derinleştirilmiş, çok sayıda kaynağa başvurulmuştur. Dileğimiz, raporumuzu okuyan/inceleyen kişi, kurum, yetkili ve her türlü çevrenin, benzer şekilde önyargısız ve objektif olmayı başarabilmesidir.
1994 yılında yaşanan insan hakları ihlalleri raporda, “Giriş”, “Kürt Sorunu”, “Faili Meçhul Cinayetler”, “Yargısız İnfazlar”, “Ölüm Cezaları”, “İşkence”, “Düşünce, Basın ve İnanç Özgürlüğü” ve “Örgütlenme Özgürlüğü” ana başlıkları altında toplanmıştır. Bu konular, çeşitli bölümlerde incelenmiş ve her bölümde çok sayıda örneğe yer verilmiştir. Ancak verilen bu örnekler o alanda bir yıl boyunca yaşanan gelişme ve ihlallerin tamamımı kapsamamakta, hatta kimi zaman çok az bir bölümünü kapsamaktadır. Bu nedenle rapor değerlendirilirken, 1994 yılı içinde yaşanan insan hakları ihlallerinin daha üst boyutta ve çok daha fazla olduğu göz önünde tutulmalıdır.
Raporda, TİHV Başkanı Yavuz Önen’in, insan haklarının durumunu, var olan insan hakları sorunlarını değerlendiren ve bu konuda acil olarak alınması gereken önlemleri sıralayan “Önsöz Yerine” başlıklı bir yazısı da yer almaktadır. Yavuz Önen’in yazısında 1994 yılında Türkiye’de ve dünyada yaşanan bazı önemli konulara Vakıf’ın yaklaşımı anlatılmakta, ayrıca Vakıf’ın çalışmaları ile karşılaştığı baskı ve güçlükler hakkında bilgi verilmektedir.
TİHV bünyesinde oluşturulan Dokümantasyon Merkezi, Vakıf’ın faaliyete geçtiği 1990 yılının Mart ayından itibaren çalışmaya başlamıştır. Merkez 2 Nisan 1990 tarihinden bu yana (Pazar ve Cumartesi hariç) günlük insan hakları raporu hazırlamaktadır. Dokümantasyon Merkezi’nde gazeteler ve dergiler sürekli taranmakta, kupürler tasnif edilmekte ve konularına göre dosyalanmaktadır. Ayrıca bilgisayar destekli bir bilgi bankası ile belge ve video kaset arşivi oluşturulmuştur. Dokümantasyon Merkezi, elindeki bilgi ve belgeler aracılığıyla insan hakları konusuna ilgi duyan kişi ya da kuruluşlara yardımcı olmakta, insan hakları mücadelesine bu boyutuyla omuz vermektedir.
Dokümantasyon Merkezi, 5 yıllık faaliyeti süresince yukarıda özetlenen günlük işler dışında çeşitli raporlar hazırlamış, bunları iç ve dış kamuoyunun bilgisine sunmuş, ayrıca Vakıf’ın tanıtılması faaliyetine katkıda bulunmuştur. Hazırlanan raporlar şunlardır:
- 1990 Basın Raporu (Tamamı Türkçe – özeti Türkçe ve İngilizce)
- 1990 Yılı Raporu (Türkçe – İngilizce)
- 1991 Yılı İşkence Raporu (Türkçe – İngilizce)
- Türkiye İnsan Hakları Raporu – 1991 (Türkçe – İngilizce)
- 100 Gün Raporu – 1992 (Türkçe – İngilizce)
- 6 Aylık Rapor – 1992 (Türkçe – İngilizce)
- Türkiye İnsan Hakları Raporu – 1992 (Türkçe – İngilizce)
- 500 Günlük Rapor – 1993 (Türkçe – İngilizce)
- Koalisyon Hükümetinin Ardından – 1993 (Türkçe – özeti İngilizce)
- Türkiye İnsan Hakları Raporu – 1993 (Türkçe – İngilizce)
- İşkence Dosyası – 12 Eylül 1980/1994 (Türkçe – İngilizce) (Toplatıldı, Ankara DGM’de yargılandı, beraat etti)
- Olağanüstü Hal Bölgesi’nde Eğitim – 1984/1994 (Türkçe – İngilizce)
TİHV Dokümantasyon Merkezi, bu tür raporları hazırlamaya gelecekte de devam edecektir. Bu nedenle, hazırlanması düşünülen raporların daha kapsamlı olabilmesi için insan haklarına duyarlı kişi ya da kuruluşların belge ve bilgi aktararak bizlere yardımcı olmasını, yayımladığımız raporlarla ilgili eleştirilerini iletmesini diliyoruz.
İnsana, insan hak ve özgürlüklerine tam anlamıyla saygı gösterilen, barış içindeki güzel bir geleceğin çok yakın olması dileğimizle, yaptığımız çalışmanın her aşamasında bize destek olan, belge ve bilgi aktaran tüm dostlarımıza, yıllardır omuz omuza mücadele verdiğimiz insan hakları savunucularına saygılarımızı sunuyoruz.
Eylül 1995 / ANKARA