SUNUŞ
Türkiye İnsan Hakları Vakfı’nın, 1995 yılına ilişkin raporu kamuoyunun bilgisine sunulmaktadır. 1995 yılı boyunca yaşanan insan hakları ihlallerini ele alan bu rapor, TİHV Dokümantasyon Merkezi tarafından hazırlanmıştır. Böyle bir raporun hazırlanış amacı, iç ve dış kamuoyunu ve yetkilileri insan hakları ihlalleri konusunda bilgilendirmek ve uyarmak, onlara bu konuda değerlendirme olanağı sağlamaktır. Rapor hazırlanırken, özel kaynaklarımız dan, gazete, dergi ve diğer yayınlarda yer alan haber ya da yazılardan, TİHV’nin günlük insan hakları raporlarından, İnsan Hakları Derneği ve şubeleri ile insan hakları savunucularının verdiği bilgilerden, parti, sendika ya da kitle örgütlerinin çalışmalarından, resmi makamların açıklamalarından, her düzeydeki yetkili kişilerin konuşmalarından yararlanılmıştır.
İnsan hak ve özgürlüklerini savunan bağımsız bir kuruluş olmamızın doğal bir sonucu olarak raporda, rejimin yapısı ve niteliğinden kaynaklanan, Anayasa ve yasalardaki anti-demokratik hükümlerin neden olduğu ya da siyasal iktidarın ve kamu görevlilerinin yol açtığı ihlallere ağırlık verilmiştir. Ancak Türkiye’de yaşanan şiddetin boyutları ve geldiği nokta göz önünde tutularak, başta PKK olmak: üzere çeşitli silahlı grupların gerçekleştirdiği eylem ve saldırılar da değerlendirilerek rapor kapsamına alınmıştır. Çalışmalarımız süresince haber ya da bilgilerin doğruluğu ve kaynakların güvenilirliği konusunda titiz davranılmış, olaylar mümkün olduğunca nesnel olarak ele alınmıştır. Tek kaynaktan alınan, doğrulatılamayan, sağlıklı görülmeyen ve abartılı bulunan pek çok olay rapora dahil edilmemiştir. Dileğimiz, raporumuzu okuyan, inceleyen ya da eleştirmek isteyen kişi, kurum, yetkili ve her türlü çevrenin, benzer şekilde önyargısız ve objektif olmayı başarabilmesidir.
1995 yılında yaşanan insan hakları ihlalleri raporda, “Giriş”, “Kürt Sorunu”, “Faili Meçhul Cinayetler”, “Yargısız İnfazlar”, “Ölüm Cezaları”, “İşkence”, “Düşünce, Basın ve İnanç Özgürlüğü” ve “örgütlenme Özgürlüğü” ana başlıkları altında toplanmıştır. Bu konular, çeşitli bölümlerde incelenmiş ve her bölümde çok sayıda örneğe yer verilmiştir. Verilen örnekler o alanda bir yıl boyunca yaşanan gelişme ve ihlallerin tamamını kapsamamaktadır.
Hatta kimi zaman çok az bir bölümünü kapsamaktadır. Bu nedenle rapor değerlendirilirken, 1995 yılı içinde yaşanan insan hakları ihlallerinin daha üst boyutta ve daha fazla olduğu göz önünde tutulmalıdır.
Raporda, TİHV Başkanı Yavuz Önen’in “Türkiye’nin Karanlık İnsan Hakları Panoraması” başlıklı bir değerlendirme yazısına da yer verilmiştir. Yavuz Önen’in değerlendirme yazısında, 1995 ve 1996 yılında yaşanan bazı önemli gelişmeler ile tanık olunan insan hakları sorunlarına ilişkin konulara vakfın yaklaşımı anlatılmakta, TİHV’ye yönelik baskılar ve engelleme girişimleri konusunda değerlendirme yapılmaktadır.
TİHV bünyesinde oluşturulan Dokümantasyon Merkezi, vakfın faaliyete geçtiği 1990 yılının Mart ayından itibaren çalışmaya başlamıştır. Merkez 2 Nisan 1990 tarihinden bu yana (tatil günleri hariç) günlük insan hakları raporu hazırlamaktadır. Dokümantasyon Merkezi’nde gazeteler ve dergiler sürekli taranmakta, kupürler tasnif edilmekte ve konularına göre dosyalanmaktadır. Ayrıca bilgisayar destekli bir bilgi bankası ile belge ve video kaset arşivi oluşturulmuştur. Dokümantasyon Merkezi, elindeki bilgi ve belgeler aracılığıyla insan hakları konusuna ilgi duyan kişi ya da kuruluşlara yardımcı olmakta, araştırmacılara materyal desteği sağlamakta, insan hakları mücadelesine bu boyutuyla omuz vermektedir.
Dokümantasyon Merkezi, bugüne kadar, yukarıda özetlenen günlük işler dışında çeşitli raporlar hazırlamış, bunları iç ve dış kamuoyunun bilgisine sunmuş, ayrıca vakfın tanıtılması faaliyetine katkıda bulunmuştur. Hazırlanan raporları şöyle sıralayabiliriz:
- 1990 Basın Raporu (Türkçe – özeti İngilizce)
- 1990 Yılı Raporu (Türkçe – İngilizce)
- 1991 Yılı İşkence Raporu (Türkçe – İngilizce)
- Türkiye İnsan Hakları Raporu – 1991 (Türkçe – İngilizce)
- 100 Gün Raporu – 1992 (Türkçe – İngilizce)
- 6 Aylık Rapor – 1992 (Türkçe – İngilizce)
- Türkiye İnsan Hakları Raporu – 1992 (Türkçe- İngilizce)
- 500 Günlük Rapor – 1993 (Türkçe – İngilizce)
- Koalisyon Hükümetinin Ardından – 1993 (Türkçe -özeti İngilizce)
- Türkiye İnsan Hakları Raporu – 1993 (Türkçe – İngilizce)
- işkence Dosyası – 12 Eylül 1980/1994 (Türkçe-İngilizce) (Yargılandı, beraat etti)
- Olağanüstü Hal Bölgesi’nde Eğitim – 1984/1994 (Türkçe – İngilizce)
- DEP Dosyası – Milletvekillerinin Yargılanması (İngilizce)
- Türkiye İnsan Hakları Raporu – 1994 (Türkçe – İngilizce)
- Olağanüstü Hal Bölgesi’nde Eğitim – 1984/1995 (Türkçe – İngilizce)
- İşkence Dosyası – 12 Eylül 1980/1995 (Türkçe – İngilizce)
Dokümantasyon Merkezi’nin bugüne kadar sürdürdüğü faaliyet içinde, görev alan, yapılan yayınlara ve hazırlanan raporlara emek harcayan, günlük çalışmaların sürekliliği için gerektiğinde gece-gündüz demeden uğraş veren, iyi ve kötü günleri birlikte paylaşan tüm çalışanlarına teşekkürü bir borç biliyoruz.
Yaptığımız çalışmaların her aşamasında bize destek olan, yanımızda yer alan, belge ve bilgi aktaran tüm dostlarımıza, yıllardır omuz omuza mücadele verdiğimiz insan hakları savunucularına saygılarımızı sunuyor, aramızdan ayrılanları sevgi ve özlemle anıyoruz.
23 Şubat 1997 / ANKARA