ÖNSÖZ
Türkiye İnsan Hakları Vakfı Dokümantasyon Merkezi olarak temel hak kategorilerinde 2019 yılında yaşanan hak ihlallerinin izini sürerek bunları belgelediğimiz “2019 İnsan Hakları Raporu” ile 2019 yılında insan hakları alanında yaşananların bir fotoğrafını çektik.
Yapılan yasa düzenlemeleri ile OHAL’in tüm sonuçlarıyla birlikte kalıcı hâle getirildiği 2018 yılının ardından, 2019 yılı da insan hakları, özgürlükler ve demokrasi alanlarında yaşanmakta olan geriye gidişin derinleşerek devam ettiği bir yıl oldu.
31 Mart yerel seçimlerine yönelik çalışmaların sıklıkla engellenmesinin yanı sıra, belediye eş başkanı ve belediye meclis üyesi olarak seçilen kimi isimlere KHK ile ihraç edildikleri gerekçesiyle mazbatalarının verilmemesi, bu seçimlerde HDP’nin kazandığı neredeyse tüm belediyelerde belediye eş başkanlarının görevden alınarak yerlerine kayyım atanması, seçilen belediye meclis üyelerinin görevden alınması; OHAL’in bir istisna hâli olmanın ötesinde Türkiye’nin yeni “olağan” hâli olduğunu çok net bir şekilde ortaya koymaktadır.
Bu yeni “olağan” koşullar altında, 2019, yaşam hakkı, kişi güvenliği hakkı, düşünce ve ifade özgürlüğü, örgütlenme özgürlüğü, toplantı ve gösteri özgürlüğü gibi hak kategorilerinde yoğun hak ihlallerinin yaşandığı, bireylerin temel hak ve özgürlüklerini neredeyse kullanmaz hâle geldiği bir yıl oldu.
Van’da 21 Kasım 2016 tarihinden beri kesintisiz uygulanan eylem ve etkinlik yasağı, Türkiye’nin bu yeni “olağan” hâlinde hak ve özgürlüklerin içinde bulunduğu durumun bir özetidir adeta. Yanı sıra, toplantı ve gösterilere yönelik kolluk kuvvetlerinin şiddet içeren müdahaleleri, söz konusu hakkın sürekli ve artan bir kısıtlama altında olduğunun göstergesidir.
2019, aynı zamanda, cezaevlerinde de mahpusların yoğun hak ihlallerine maruz kaldığı bir yıl olmuştur. 2018 yılı sonunda PKK lideri Abdullah Öcalan üzerindeki tecridin sona erdirilmesi talebiyle Türkiye genelindeki cezaevlerinde başlayan açlık grevleri sırasında ve sonrasında yaşananlar 2019 yılının bir diğer öne çıkan önemli konusudur.
Zorla kaybetme ve kaçırma girişimlerinin 2019 yılında da karşımıza çıkıyor oluşu, yaşam hakkı ve kişi güvenliğinin hâlen ağır tehdit altında olduğunu gösteriyor. 2019 yılı, Kuzey ve Doğu Suriye’ye yönelik askerî harekâtın ilan edildiği ve bu harekata yönelik tepkilerin baskı, gözaltı, tutuklama ve soruşturma ile karşılandığı bir yıl oldu. Yalnızca askerî harekât değil, toplumun büyük çoğunluğunu ilgilendiren konularda yapılan yayınlar, açıklamalar, gösteriler ve sosyal medya paylaşımları hemen hemen her biçimde engellemelere maruz kaldı. Demokratik bir toplum için vazgeçilmez olan basın özgürlüğü, özellikle gazetecilerin tutuklanması, açılan davalar ve erişim engellemeleriyle büyük oranda kısıtlanmıştır.
2019 yılı, insan hakları savunucularının BM İnsan Hakları Savunucularının Korunması Bildirgesi’nde yer alan ilkelerin çiğnenerek gözaltına alındığı, tutuklandığı ve saldırıya uğradığı bir yıl olmuştur.
Temel hak kategorilerinde yaşanan hak ihlallerinin ayrıntılı bir dökümünü raporumuzun ilerleyen sayfalarında görmek mümkündür.
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI VAKFI
DOKÜMANTASYON MERKEZİ