Genel Çerçeve
Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) tarafından, İnsan Hakları Derneği (İHD), Uluslararası İnsan Hakları Federasyonu (FIDH) ve İşkenceye Karşı Dünya Örgütü–Avrupa (OMCT-E) ortaklığında yürütülen bu proje, 1 Mart 2021 – 31 Ağustos 2024 tarihleri arasında uygulanmıştır. Proje, insan hakları hareketinin zor koşullarda dönüşüm yaratma kapasitesini artırmayı, insan haklarını savunma hakkını güçlendirmeyi ve kamusal yaşamın insan haklarının kurucu rolü temelinde yeniden şekillenmesine katkı sağlamayı amaçlamıştır.
Projenin odaklandığı en önemli unsurlardan biri, insan hakları savunucularının maruz kaldıkları baskılar karşısında yalnız kalmamalarını sağlamak ve hem bireysel hem de kurumsal olarak daha güçlü bir şekilde mücadele etmelerine imkân tanımaktır. Bu bağlamda, farklı illerde kurulan Bölgesel Dayanışma ve İşbirliği Grupları, yüzlerce insan hakları savunucusuna verilen eğitimler, sağlanan hukuki ve psikososyal destekler, düzenlenen ulusal ve uluslararası etkinlikler projenin kapsamlı yapısını oluşturmuştur.
42 ay süren proje, insan hakları savunucularını güçlendiren, sivil toplum kuruluşlarının kapasitelerini artıran, uluslararası savunuculuğu geliştiren ve toplumsal farkındalığı genişleten kapsamlı bir girişim olmuştur.
Projenin Hedefleri
Proje üç temel hedef üzerine inşa edilmiştir:
Hedef 1: Tehdit ve baskılara maruz kalan insan hakları savunucularının hukuki, psikososyal ve finansal olarak desteklenerek korunması;
Hedef 2: Eğitim, süpervizyon ve mesleki gelişim programları yoluyla insan hakları savunucularının teknik bilgi ve becerilerinin arttırılması;
Hedef 3: İnsan hakları hareketinin kullanımındaki araç ve platformların geliştirilmesi, insan hakları mücadelesinin tabanının genişletilmesi, insan hakları örgütlerine kurumsal destek sağlanması ve çalışmalarının kolaylaştırılması yoluyla insan hakları savunucularının ve örgütlerinin faaliyetlerini yürütme kapasitelerinin arttırılması.
Proje Faaliyetleri
Bölgesel Dayanışma ve İşbirliği Grupları
Adana, Ankara, Diyarbakır, İstanbul, İzmir ve Van merkezli altı bölgede kurulan Bölgesel Dayanışma ve İşbirliği Grupları, insan hakları savunucularının ihtiyaçlarını tespit etmek, insan hakları ihlallerini raporlamak ve dayanışma ağlarını güçlendirmek amacıyla oluşturulmuştur. 28 şehirden 100’ü aşkın insan hakları savunucusu bu gruplarda yer almış, proje süresince toplam 124 toplantı gerçekleştirilmiştir.
Gruplar, insan hakları ihlallerine dair düzenli raporlar üreterek hem yerel hem de uluslararası düzeyde insan hakları savunuculuğu çalışmalarına katkı sağlamıştır.
Eğitim Programları
Proje kapsamında farklı başlıklarda eğitimler düzenlenmiştir. Eğitimlerle savunucuların hem teknik becerileri hem de dayanıklılıkları artırılmış, raporlama ve güvenlik alanında yetkinlik kazandırılmıştır. Proje kapsamında aşağıdaki eğitimler düzenlenmiştir:
İnsan Hakları İhlallerini İzleme ve Raporlama Eğitimleri: 139 insan hakları savunucusu katılım sağlamıştır. Eğitmen eğitimi ve altı şehirde uygulayıcı eğitim yapılmıştır.
İkincil Travma ve Tükenmişlik Eğitimleri: 85 insan hakları savunucusu katılım sağlamıştır. Bu eğitimler, insan hakları savunucularının iyilik hallerini koruyabilmeleri için kapasitelerini güçlendirmeyi hedeflemiştir.
Dijital ve Fiziksel Güvenlik Eğitimleri: 2024 yılında Ankara’da düzenlenen iki eğitime 40 insan hakları savunucusu katılmıştır.
Yerel ve Uluslararası İnsan Hakları Mekanizmalarının Etkili Kullanımına Yönelik Eğitimler: 41 insan hakları savunucusu, ulusal ve uluslararası mekanizmalara erişim konusunda yetkinleşmiştir.
Süpervizyon Programları
İnsan hakları ihlalleriyle doğrudan çalışan insan hakları savunucularına süpervizyon desteği sağlanmıştır. Toplamda 245 insan hakları savunucusuna yönelik 885 oturum yapılmış, 2.655 saatlik destek verilmiştir. Psikologlar, sosyal hizmet uzmanları, çocuklarla çalışan klinisyenler ve bireysel süpervizyon ihtiyacı olanlara özel programlar geliştirilmiştir.
Süpervizyon programları aracılığıyla insan hakları savunucularının mesleki dayanıklılığı artmış, ikincil travmalarla başa çıkmaları kolaylaşmıştır.
Mesleki ve Kişisel Gelişim Programları
İnsan hakları savunucularının, aşağıda sıralanan kapasite geliştirme programlarına tercihleri doğrultusunda katılımları sağlanmıştır. Bu programlar, insan hakları savunucularının etkili bir şekilde çalışmalarını sürdürmelerine ve karşılaştıkları zorluklarla başa çıkmalarına yardımcı olmuştur.
Dil Eğitimi Destek Programı: 28 insan hakları savunucusu, Kürtçe ve İngilizce eğitimi almaları için desteklenmiştir.
Konferanslar, Atölye Çalışmaları ve Eğitimlere Katılım Desteği: 6 insan hakları savunucusunun, savunuculuk faaliyetleriyle doğrudan ilişkili uluslararası etkinliklere katılımı desteklenmiştir.
Staj Programı: 3 insan hakları savunucusu, proje ortağı olan OMCT-E’nin Brüksel ofisinde staj yaparak uluslararası savunuculuk deneyimi kazanmıştır.
İnsan Hakları Alanında Çalışma Yürüten Sivil Toplum Kuruluşlarını Destekleme Programı
İnsan hakları alanında çalışan 13 STK’ya toplam 600.000 Euro destek sağlanmıştır. Sağlanan destek sayesinde çocuk, kadın, LGBTİ+, mülteci hakları gibi alanlarda projeler hayata geçirilmiştir.
Bu program aracılığıyla sağlanan destek sayesinde yerelde faaliyet yürüten insan hakları örgütlerinin kurumsal kapasiteleri artmış ve böylece insan hakları hareketinin tabanı genişlemiştir.
TİHV’in Örgütsel Kapasitesinin Arttırılması
Proje kapsamındaki çalışmalarla TİHV ekipleri güçlendirilmiş ve tedavi merkezleri arasındaki koordinasyon arttırılarak TİHV’in organizasyonel kapasitesi arttırılmaya devam edilmiştir. Proje faaliyetleri, Van Referans Merkezinin güçlendirilmesine ve TİHV tedavi ekipleri arasında iletişim ve koordinasyonun geliştirilmesine katkı sağlanmıştır.
Yeni Stratejiler ve Bilgi Ağları
İnsan hakları savunucuları arasındaki bilgi akışı güçlendirilmiş ve bu sayede insan hakları ihlalleri düzenli raporlamalarla belgelendirilmiştir.
Bu raporlar BM, AB ve Avrupa Konseyi nezdinde yürütülen savunuculuk çalışmalarında kullanılmıştır.
İnsan Hakları Savunucuları ve Örgütleri için Birlikte Düşünme Platformları
2022–2024 yılları arasında İzmir, İstanbul, Diyarbakır, Adana, Ankara ve Van’da forumlar düzenlenmiştir. Şubat 2024’te Ankara’da ulusal forum yapılmış, insan haklarının geleceği tartışılmıştır.
Hayata geçirilen birlikte düşünme platformları sayesinde insan hakları savunucuları demokratikleşme çabaları ve insan hakları mücadelesi bağlamında ortak yol haritaları geliştirmiştir.
İnsan Hakları Medyası ve Görünürlük
Yapılan çalışmalar ile insan hakları savunuculuğu faaliyetlerinin görünürlüğü artmış ve böylece toplumda farkındalık yaratılmıştır.
Bu kapsamda, 12 video, 69 görsel içerik ve infografik hazırlanmıştır. İnsan Hakları Belgesel Film Günleri ile binlerce kişiye ulaşılmıştır. Ayrıca medya ilişkileri üzerine iki eğitim düzenlenmiştir.
Uluslararası Savunuculuk ve İşbirlikleri
Avrupa Dayanışma Ağı kurulmuş, İstanbul’da uluslararası çalıştay düzenlenmiş, FIDH Dünya Kongresi’ne katılım sağlanmıştır. Avrupa Konseyi, BM ve AB nezdinde toplam 12 misyon yürütülmüş, kritik davalar üzerine raporlar yayımlanmıştır.
Bu faaliyetler sayesinde Türkiye’deki insan hakları hareketi uluslararası gündeme taşınmış ve uluslararası dayanışma örülmüştür.
Toplumsal Algının Güçlendirilmesi
Dayanışma temalı etkinlikler ve belgesel film günleriyle toplumda insan hakları savunucularına ilişkin olumlu algı güçlendirilmiştir. Böylelikle insan hakları savunucularının suçlulaştırılmasına karşı toplumsal farkındalık artmıştır.