Birçok yönden ve özü itibariyle 1 Mart 2021 – 31 Ağustos 2024 tarihleri arasında yürütülen İnsan Hakları Aktörlerinin Salgın Sonrası Dönemde Taban Merkezli Bir Yaklaşımla Korunması ve Desteklenmesi başlıklı projenin güçlendirilmiş devamı niteliğinde olan Türkiye’deki İnsan Hakları Aktörlerinin Taban Merkezli Bir Yaklaşımla Desteklenmesi ve Korunması Projesi, Türkiye’deki insan hakları hareketinin güçlendirilmesi ihtiyacına yönelik yapılandırılmıştır. 1 Ocak 2025 tarihinde başlayan projenin faaliyet süresi 42 aydır.
TİHV tarafından yürütülecek olan proje, hak kullanımın istisna, insan hakları ihlallerinin ise kural haline getirildiği bir ortamda, taban merkezli bir yaklaşımı esas alarak insan hakları hareketini güçlendirmeyi amaçlamaktadır. Projenin bu bağlamdaki nihai hedefi, Türkiye’de demokrasi ve hukukun üstünlüğünün geliştirilmesi ve güçlendirilmesi ile tüm insan hakları ve temel özgürlüklere saygı gösterilmesi açısından dönüştürücü ve onarıcı etki yaratabilecek bir insan hakları mücadelesine katkı sunmaktır.
Bölgesel Dayanışma ve İşbirliği Grupları
Bunun ilk ve en önemli adımı olarak, İstanbul, Ankara, İzmir, Diyarbakır, Van, Hatay merkezli ve çevre illeri de kapsayan, her biri en az 10 insan hakları savunucusundan oluşan Bölgesel Dayanışma ve İşbirliği Grupları (6 bölge) oluşturulmuştur.
Bölgesel Dayanışma ve İşbirliği Gruplarının kurulmasının önemi; yerellerde mücadele eden kişi ve kurumları bir araya getirerek,
- Baskı altındaki insan hakları savunucularına hemen destek sunulması,
- Baskı ortamından dolayı ulaşılamayan insan hakları savunucularına ilişkin ilk temas noktalarının canlandırılması, uzak bölgelerde meydana gelen insan hakları ihlallerine ilişkin doğru ve güncel bilgiye erişimin sağlanması ve bu ihlallerin görünür kılınması,
- Halihazırda yaşanmakta olan ve giderek şiddetlenmesi muhtemel bir baskı ortamında mücadele zemininin konsolide edilmesidir.
Bölgesel Dayanışma ve İşbirliği Grupları olarak bir araya gelecek insan hakları savunucuları ve insan hakları örgütleri bu program kapsamında;
- Faaliyet yürüttükleri bölgedeki insan hakları savunucularının yaşadıkları zorlukları ve maruz kaldıkları baskılar ve ihtiyaçlarını takip ve tespit ederek raporlayacak,
- Risklerle karşı karşıya olan insan hakları savunucularının desteklenmesi için dayanışma pratiklerini hayata geçirecek,
- Bölgelerinde bulunan insan hakları savunucusu örgüt ve kişilerin program çerçevesinde aşağıda özetlenen destek, eğitim ve etkinliklere kolayca erişebilmesini sağlayacaklardır.
Risk Altındaki İnsan Hakları Savunucularını Korumaya Yönelik Faaliyetler
Acil Eylem Programı: Program kapsamında en az 20 acil eylem çağrısı hazırlanacaktır. Bölgesel Dayanışma Grupları aracılığıyla risk altında olan ve daha az görünürlüğe sahip olan insan hakları savunucularının maruz kaldıkları ihlaller ve baskılar, acil eylem çağrıları aracılığıyla uluslararası mekanizmalar ile paylaşılacak ve insan hakları savunucularının korunması için harekete geçmeleri sağlanacaktır.
Hukuki Destek ve Davalama Faaliyetleri: Yargısal tacize maruz bırakılan 18 insan hakları savunucusunun davaları takip edilecek ve ücretsiz hukuki destek sunulacaktır. Program kapsamında olduğu düşünülen insan hakları savunucuları Bölgesel Dayanışma Grupları tarafından sunulacak ve davaları Dayanışma Grupları tarafından takip edilecektir.
Psikososyal Destek Programı: Hukuki destek programı kapsamında desteklenen insan hakları savunucuları öncelikli olmak üzere bu program kapsamında travmaya maruz kalan 50 insan hakları savunucusuna destek verilecektir. Destek, yaklaşık 12 ay boyunca haftalık bireysel ve/veya grup terapi seanslarını içerecektir.
Risk Altındaki İnsan Hakları Savunucularına Maddi Destek: Savunuculuk faaliyetleri dolayısıyla risk altında bulunan en az 104 insan hakları savunucusuna maddi destek sunulacaktır. En fazla 1 yıl verilecek destek kapsamında; (i) insan hakları savunucusunu hedef alan adli ve idari tacizlerle ilgili yasal masraflar, (ii) iş kaybı durumunda makul düzeyde ödenekler, (iii) sosyal yardım ve taşınma yardımı, (iii) aile desteği, (iv) tıbbi ve psikolojik rehabilitasyon masrafları ve (v) savunuculuk çalışmalarını sürdürmek için gerekli masraflar karşılanacaktır
Eğitim Programları
İnsan hakları savunucuları ve insan hakları örgütlerinin bilgi ve becerilerinin arttırılmasına yönelik üç temel eğitim programı organize edilecektir:
İnsan hakları ihlallerini izleme ve belgeleme eğitimleri: Bu eğitimler aracılığıyla insan hakları savunucularının uluslararası standartlar doğrultusunda izleme ve belgeleme yapma becerileri güçlendirilecektir. Eğitimler, her biri 20 katılımcı için 4 eğitmen tarafından yönetilen iki günlük oturumlarla 6 bölgede 120 insan hakları savunucusuna sunulacaktır.
İkincil travma ve tükenmişlik eğitimleri: Büyük çoğunluğu Bölgesel Dayanışma Gruplarından olmak üzere toplamda 60 insan hakları savunucusu için ikincil travma ve tükenmişliği engellemeye odaklanan eğitimler düzenlenmiştir.
Dijital ve fiziksel güvenlik eğitimleri: Bu eğitimler aracılığıyla başta sivil toplum örgütlerindeki bilgi işlem personeli olmak üzere 40 insan hakları savunucusuna temel dijital beceriler kazandırılacaktır.
Süpervizyon Programı
Bu program kapsamında insan hakları ihlallerinden etkilenen bireylerle doğrudan çalışan en az 210 insan hakları savunucusu ve uygulayıcıya, yetkinliklerini ve iyilik hallerini artırmak için profesyonel destek verilecektir.
Programın alt kategorileri, sosyal hizmet uzmanları (6 grup, 60 kişi), psikologlar (6 grup, 60 kişi), çocuklarla çalışan klinisyenler (2 grup, 20 kişi), teknik süpervizyon (6 grup, 60 kişi) için grup süpervizyonları ve bireysel süpervizyonlardan (10 kişi, 48 seans) oluşmaktadır.
İnsan Hakları Savunucuları için Mesleki Gelişim Programı
Program kapsamında insan hakları savunucularının yapay zeka, büyük veri ve dijital teknolojiler gibi alanlar öncelikli olmak üzere, Türkiye’de ve yurt dışında insan haklarına ilişkin konferanslara, çalıştaylara, eğitimlere ve çevrimiçi programlara katılmalarına destek sunulacaktır. Programdan 10 insan hakları savunucusu yararlanacaktır. Desteklenecek etkinliklerin 7’si yurt dışı, 3’ü yurt içinde yapılan etkinlikler olacaktır.
İnsan hakları Savunucularının Dil Eğitimlerine Destek Programı
İnsan hakları savunucularının uluslararası mekanizmalara erişimlerini kolaylaştırmak ve sahadaki savunuculuk faaliyetlerini daha etkili bir şekilde yürütebilmelerini sağlamak amacıyla 10 insan hakları savunucusunun İngilizce, Kürtçe, Arapça ve Farsça dil kurslarına katılabilmesi için destek sunulacaktır.
İnsan Hakları Örgütleri için Maddi Destek Programı
Bu program kapsamında, hak temelli faaliyet yürüten en az 28 sivil toplum örgütüne operasyonel kapasitelerini artırmaları ve stratejik öncelikleriyle uyumlu bir şekilde sürdürülebilirliklerini sağlamaları için destek sunulacaktır.
Bu program kapsamında, 6 Şubat 2023 depremlerinden en çok etkilenen iller arasında yer alan ve depremin etkilerinin halen devam ettiği Adıyaman, Hatay ve Maraş illerinde insan hakları temelli faaliyet gösteren sivil toplum örgütlerine özel ayrı bir program da yürütülecektir.
Türkiye İnsan Hakları Ağı
İnsan hakları mücadelesinin “kılcal damarlarını açan” Bölgesel Dayanışma Grupları bünyesinde gelişecek organik ilişkiler temelinde, hiçbir şekilde mevcut ağ ve benzeri oluşumların alternatifi olmayı hedeflemeyen, aksine bu oluşumları kuvvetlendirmeyi amaçlayan bir Türkiye İnsan Hakları Ağı (TİHA) oluşturulacaktır. Böylece, farklı alanlarda, farklı aktörler tarafından ve farklı bölgelerde yürütülen savunuculuk mücadelelerini birbirleriyle ilişkilendirerek, yerel düzeyde yaşanan sorunları ulusal ölçekte görünür kılan ve ortak bir mesele haline getiren; yerelleşirken güçsüzleşme riskini de bertaraf eden bir yapı kurmayı ve insan haklarını referans alarak siyasi gündemi belirleme gücüne sahip müşterek bir zemin oluşturulması amaçlanmaktadır.
TİHV’in Güçlendirilmesine Yönelik Faaliyetler
Bu çalışma kapsamında, işkence ve diğer kötü muameleye karşı mücadele eden TİHV’in kurumsal olarak güçlendirilmesine yönelik faaliyetler de mevcuttur.
Van Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi’nin güçlendirilmesi: Van ve çevre illerde işkenceye maruz bırakılan kişiler için donanımlı bir tedavi merkezi olmaya devam edecek olan merkezde, tam zamanlı bir hekim ve gönüllüler ekibe dahil edilecektir.
TİHV merkezlerindeki tedavi ekipleri arasında koordinasyonun güçlendirilmesi: Hekimler, psikologlar, psikiyatristler, sosyal hizmet uzmanları ve tıbbi sekreterlerden oluşan TİHV tedavi ve rehabilitasyon ekiplerinin kapasitesi, ihtiyaç değerlendirmeleri, eğitimler ve düzenli toplantılar yoluyla geliştirilecektir. İşkencenin tedavisi, teşhisi ve dokümantasyonu konusundaki uzmanlığı derinleştirmek için, üçü yüz yüze olmak üzere, özellikle hekimlere yönelik toplam 12 eğitim modülü geliştirilecek ve uygulanacaktır. İki eğitmen tarafından yürütülecek her bir eğitim oturumuna 13 tedavi personeli katılacak ve bu eğitimler bir tam günü kapsayacaktır.
İnsan Hakları Konusunda Kamuoyunda Farkındalık Oluşturmaya Yönelik Faaliyetler
Kamuya açık faaliyetler: Paneller, atölyeler ve podcastler de dahil olmak üzere insan hakları konularında çevrimiçi olarak ve başta Bölgesel Dayanışma Gruplarının merkez şehirleri olmak üzere altı şehirde kamuya açık etkinlikler düzenlenecektir.
Kamuya yönelik faaliyetler: Bu faaliyetler ile insan hakları savunucularının insan haklarına katkılarının vurgulanması, dezenformasyon sonucu ortaya çıkan toplumsal yanlış algıların düzeltilmesi ve insan hakları savunucularına yönelik idari ve adli süreçler hakkında kamuoyunun doğru şekilde bilgilendirilmesi amaçlanmaktadır.
Bu faaliyetler, Bölgesel Dayanışma Gruplarının belirlediği ihtiyaçlar ve bölgesel özelliklere göre tasarlanacaktır. Bu faaliyetlerle hak savunucularının kriminalize edilmesi karşısında gündeme ilişkin kendi sözümüzü üretmeyi ve yaygınlaştırmayı hedefliyoruz.
Yeni Aktörlerin Harekete Kazandırılmasına Yönelik Faaliyetler
TİHV İstanbul Temsilciliği Bilgi ve Deneyim Paylaşım Programı: 2015 yılından bu yana TİHV İstanbul Temsilciliği tarafından düzenlenen ve genç insan hakları savunucularını uzmanlarla bir araya getirmeyi amaçlayan Bilgi ve Deneyim Paylaşımı Programı, bu faaliyet kapsamında güçlendirilerek sürdürülecektir.
İnsan Hakları Yaz Okulu: Gençlerin insan hakları alanındaki varlığını güçlendirmek ve katılımlarını teşvik etmek amacıyla 40 katılımcının yer alacağı iki yaz okulu programı düzenlenecektir.
Uluslararası Savunuculuk
Hazırlanması amaçlanan en az üç bilgi notu aracılığıyla uluslararası insan hakları mekanizmalarına düzenli olarak güncel bilgi sağlamak, Türkiye’de, özellikle insan hakları savunucularını hedef alan hak ihlallerini uluslararası arenaya taşımak, Türkiye’deki yetkilileri harekete geçmeye çağırmak, uluslararası anlaşmalara uymaya teşvik etmek ve uluslararası dayanışmayı güçlendirmek amacıyla BM, Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği (AB) insan hakları organları ve mekanizmaları nezdinde özel programlar ve düzenli savunuculuk faaliyetleri yürütülecektir.
Araştırma Çalışması
Giderim hakkına yönelik bu çalışma kapsamında görevlendirilecek bir araştırmacı, Türkiye’nin güneydoğusunda Temmuz 2015’te yeniden başlayan silahlı çatışmalar ve sokağa çıkma yasakları sırasında meydana gelen ağır/ciddi insan hakları ihlalleriyle ilgili adli süreçleri izleyecek ve belgeleyecektir.